259) Werset otwiera się następnie słowami: „I wziął AWAJa Elohim człowieka i umieścił go w ogrodzie Edenu” itd. (patach kra abatrei: wa-jikach HaWaJaH Elohim et ha-adam wa-janni-chehu be-gan Eden we-go). „Wziął” – skąd go wziął (wa-jikach, me-ajn neteil leih)? Wziął go z czterech fundamentów (ela neteil leih me-dalet jesodin), o których powiedziano: „A stamtąd się rozdziela i staje się czterema głównymi rzekami” (de-itmar behon: u-miszam jipared we-haja le-arba’a raszim). Oddzielił go od nich (afrejsz leih minnehon) i umieścił go w ogrodzie Edenu (we-szawei leih be-ginta de-Eden).
Sulam
259) Po tym, jak starzec wyjaśnił, że „rzeka wypływa z Edenu”341 i „Drzewo Życia pośrodku ogrodu”314 odnoszą się do katnut i gadlut Adama Riszona, rabbi Szimon również zinterpretował, że wyrażenie „i wziął Stwórca Wszechmogący człowieka (adama)”[1] wskazuje na katnut i gadlut Adama Riszona. Zadał pytanie: „Skąd On wziął człowieka? Gdzie on był, zanim Stwórca umieścił go w Edenie?” Wziął go z tych czterech podstaw podziału, o których mówi werset „a stamtąd dzieli się i tworzy cztery nurty (dosł. początki)”341, wskazując na cztery podstawy. I Stwórca oddzielił człowieka od tych czterech podstaw podziału i „umieścił go w Edenie”368 świata Acilut.
Wyjaśnienie. Starzec zinterpretował, że werset „i rzeka wypływa z Edenu”341 odnosi się do Adama Riszona w stanie katnut, gdy wyszedł z świata Acilut, czyli Edenu, i przeszedł do światów BEA podziału. Następnie, w stanie gadlut, wzniósł się do Ogrodu Eden świata Acilut i otrzymał tam trzy powiązania: neszama, ruach, nefesz, nazywane Edenem, rzeką, ogrodem, gdzie Eden to światło Biny, nazywane neszama, ogród to światło Malchut świata Acilut, nazywane nefesz, a sam człowiek stał się właściwością „rzeki, nawadniającej ogród”, czyli światłem ruach. Podobną drogą rabbi Szymon wyjaśnił werset „i wziął Stwórca Wszechmogący człowieka i umieścił go w Ogrodzie Eden”368, ponieważ wcześniej znajdował się on w BEA podziału, a jego ciało składało się z czterech podstaw podziału. W stanie gadlut Stwórca oddzielił go od czterech podstaw podziału i wzniósł do Ogrodu Eden świata Acilut, a on stał się właściwością „rzeki świata Acilut, otrzymującej od Edenu i napełniającej ogród”.
260) Podobnie Święty, niech będzie błogosławiony, postępuje z człowiekiem, który został stworzony z czterech fundamentów (ke-gawna da, yaawed Kadosz Baruch Hu le-ben nash de-itbrei me-dalet jesodin). W czasie, gdy człowiek powraca w pokucie i zajmuje się Torą (be-zimna de-taw bi-tejuwta, u-mitasek be-orajta), Święty, niech będzie błogosławiony, bierze go z tamtego miejsca (Kadosz Baruch Hu nateil leih mi-tamman), o którym powiedziano: „A stamtąd się rozdziela” (wa-alajhu itmar: u-miszam jipared), oddziela swoją duszę od ich pragnień (afrejsz nafeszej mi-taawa di-lehon), i umieszcza go w swoim ogrodzie, który jest Szchiną (we-szawei leih be-ginta di-leih, de-ihi Szchinta), do pracy przy przykazaniach nakazujących (le-owdah be-pikudim daase) i do strzeżenia przy przykazaniach zakazujących (u-le-szamrah be-pikudim de-lo taase). Jeśli zasłuży na strzeżenie jej, stanie się głową nad czterema fundamentami (i zachah le-natra lah, ihu jehe rejsza al arba jesodin). Stanie się rzeką, która ich napoi dzięki niemu, a nie dzięki innej ręce (we-itaweid nahar de-itszakjan al jadei, we-la al jada achara). Zostanie rozpoznany jako Pan i władca nad nimi (we-ishtemodin beih, de-ihu ribon we-szalit alajhu).
Sulam
260) I tak samo, jak postąpił Stwórca z Adamem Riszonem w czasie jego gadlut, wznosząc go ze światów BEA podziału do Ogrodu Eden świata Acilut, tak samo postąpi Stwórca z człowiekiem, który czyni powrót i zajmuje się Torą. Wtedy Stwórca bierze czyniącego powrót z BEA podziału, a o czterech podstawach podziału jest powiedziane: „A odtąd się rozdziela”341, ponieważ oddzielił go od ich pragnień i „umieścił go w swoim ogrodzie”334, czyli w Szchinie, Malchut, aby służył Szchinie poprzez przykazania nakazujące i chronił Szchinę poprzez przykazania zakazujące, jak powiedziano: „Aby uprawiał (ogród) i go strzegł”368, co oznacza – wykonywanie przykazań nakazujących i przestrzeganie przykazań zakazujących.
Jeśli zasłużył na ochronę Szchiny, stanie się głową (rosz) nad czterema podstawami swojego ciała (guf) i stanie się rzeką, która będzie je nawadniać, a nie inną stroną, czyli sitra achra. I poznają, że on jest Panem, który nad nimi panuje, ponieważ, znajdując się w Ogrodzie Eden i wypełniając przykazania, aby chronić ogród, czyli Szchinę, cztery podstawy jego ciała (guf) włączają się w ten ogród. Ponieważ ogród to jego dusza (nefesz), a ciało i dusza zawsze są ze sobą złączone. A ponieważ sam człowiek, nabywając tam właściwości tej rzeki, otrzymuje napełnienie od Edenu i nawadnia ogród, w ten sposób nawadnia również cztery podstawy swojego ciała (guf). I wtedy panuje nad nimi, aby nie pragnęły niczego dla siebie i, gdzie tylko to możliwe, przynosiły radość Stwórcy.
261) A jeśli człowiek naruszył Torę, to czerpie gorycz z drzewa zła, które jest złymi skłonnościami (we-i awar al orajta, it’shakjan mi-meriru de-ilana de-ra, de-ihu jetzer ha-ra). Wówczas o wszystkich jego organach, które pochodzą z czterech fundamentów, powiedziano: „I uczynili ich życie gorzkim” itd. (we-kol ewarin de-inun me-dalet jesodin, itmar behon: wa-jemareru et chajehem we-go). Zostali napojeni goryczą „mary” (wa-jemareru be-meriru de-mara). Co do świętych organów ciała, które są ze strony dobra (u-le-gabei ewarin kadiszin de-gufa, de-inun mi-sitra de-tow), powiedziano o nich: „Przybyli do mary, ale nie mogli pić wód z mary” itd. (alajhu itmar: wa-jawou mara, we-lo jachlu lisztot majim mi-mara we-go). W podobny sposób powiedziano w Misznie: „I uczynili ich życie gorzkim ciężką pracą” – oznacza trudności w zrozumieniu (ke-gawna da, amru marei matnita: wa-jemareru et chajehem ba-awoda kasza – be-kuszja). „Z gliną” – odnosi się do wyciągania logicznych wniosków przez analogię „lekka i ciężka” (be-chomer – be-kal wa-chomer). „Z cegłami” – odnosi się do dokładnego studiowania halachy (u-bilwenim – be-libun hilchata). „I wszelką pracą w polu” – odnosi się do nauki barajt (u-be-chol awoda ba-sade – da barajta). „Całą ich pracą” – odnosi się do Miszny (et kol awodatam we-go – da Miszna).
Sulam
261) A jeśli naruszył przykazania Tory, cztery podstawy jego ciała (guf) będą nawadniane goryczą Drzewa Zła, czyli złego początku, i o wszystkich jego organach, pochodzących z czterech podstaw w nim, powiedziano: „I uczynili gorzkim ich życie”[2]. „I uczynili gorzkim”369 – goryczą żółci, ponieważ są trzy szkodliwe elementy w klipot, odpowiadające NaRaN człowieka, nazywane „wątroba”, „śledziona” i „żółć”. Wątroba przeciwstawia się nefesz, śledziona – ruach, a żółć – neszama. Jak powiedzieli mędrcy: „I kropla żółci zawieszona jest na ostrzu miecza anioła śmierci”[3]. I to ma na myśli, gdy mówi tutaj: „I uczynili gorzkim ich życie”369 – goryczą żółci, która jest największym szkodnikiem, przeciwstawiającym się neszama. A w odniesieniu do organów świętości ciała (guf), które pochodzą ze strony dobra, powiedziano wtedy: „I przyszli do Mary (dosł. gorzkiej) i nie mogli pić wody z powodu goryczy”[4].
„I uczynili gorzkim ich życie ciężką pracą”369 – stawiając trudne pytania, „nad gliną (dosł. materiałem)“369 – zmuszając ich do przechodzenia od łatwych wniosków do trudnych, „cegłami”369 – przez wyjaśnianie praw, „i wszelką pracą na polu”369 – w Braitach, „każdą pracą”369 – w Misznie. Ponieważ swoimi grzechami doprowadzili do tego, że sitra achra umocniła się we wszystkich częściach ich Tory. I to oznacza stwierdzenie: „A jeśli nie zasłużył, Tora staje się dla niego śmiertelną trucizną”[5].
262) „Jeśli powrócą w pokucie, powiedziano o nich: I wskazał mu Pan drzewo” (im tajewin bi-tejuwta, itmar behon: wa-jorehu H’ ec). To jest Drzewo Życia (we-da ec ha-chajim). Dzięki niemu „i wody stały się słodkie” (u-beih wa-jimtaku ha-majim). To jest Mosze-Mesjasz (we-da Mosze Masziach), o którym powiedziano: I laska Boga jest w mojej ręce (de-itmar bei: u-mate ha-Elohim be-jadi). Laska (mate) odnosi się do Metatrona (mate, da Metatron), który pochodzi zarówno ze strony życia, jak i ze strony śmierci (mi-sitre chajim, u-mi-sitre mita). Kiedy staje się laską, jest pomocą pochodzącą ze strony dobra (kad ithapach le-mate, ihu ezer mi-sitra de-tow). Gdy jednak zamienia się w węża, jest przeciwieństwem tego (kad ithapach le-chiwja, ihu ke-negdo). Wtedy natychmiast „Mosze uciekł przed nim” (mijad: wa-janas Mosze mi-panaw).
Sulam
262) Jednak jeśli dokonują powrotu (teszuwa), to powiedziano o nich: „I wskazał mu Stwórca drzewo”[6] – Drzewo Życia, dzięki któremu „i wody stały się słodkie”373. Ponieważ gorycz i śmiertelna trucizna są wtedy usuwane z Tory, a ukazuje się zawarta w niej rozkosz – eliksir życia.
Drzewo Życia – to Mosze Mesjasz, czyli dusza Moszego, która objawi się wraz z przyjściem Mesjasza. Powiedziano o nim przed przyjściem Mesjasza: „I laska Wszechmogącego w jego ręku”[7]. „Laska Wszechmogącego”374 – to Matat, z jednej strony którego wypływa życie, a z drugiej – śmierć, i który zmienia się z węża w laskę, a z laski w węża. Gdy zmieniał się w laskę, wspierał Moszego ze strony dobra, i od niego płynęło życie. A gdy przemieniał się w węża, przeciwstawiał się Moszemu, ponieważ działał wtedy ze strony śmierci, od razu: „I uciekł Mosze przed nim”[8].
263) „Święty, niech będzie błogosławiony, powierzył Mosze w ręce” (we-Kadosz Baruch Hu mesar leih bi-jada de-Mosze) Torę ustną, w której zawarte są zakaz i przyzwolenie (ihu orajta de-be-al pe, de-beih issur we-heter). Kiedy Mosze uderzył nią w glinę (mijad de-macha bei be-tinara), Święty, niech będzie błogosławiony, wziął ją z powrotem do swojej ręki (netal leih Kadosz Baruch Hu bi-jadeih), jak powiedziano: „I zstąpił do niego z rózgą” (we-itmar bei: wa-jered elaw ba-szewet), aby go nią upomnieć (limchaa leih bei). Ta rózga to złe skłonności (szewet ihu jetzer ha-ra), wąż (chiwja). I wszystko jest na wygnaniu z jego powodu (we-kolla ihu be-galuta me-chamat di-leih).
Sulam
263) Stwórca oddał Matata we władanie Moszego, aby ten używał go jako laski (mate) Stwórcy. Ponieważ w rękach Moszego jest on laską, a staje się wężem tylko wtedy, gdy nie znajduje się w rękach Moszego. Matat to ustna Tora, w której istnieje zakazane i dozwolone, strona dobra i strona zła, tak jak w Matacie, który jest właściwością Tory świata Brija. Jednak w Acilut, jak powiedziano: „Nie zamieszka w Tobie zło”365, cała Tora to imiona Stwórcy.
Wyjaśnienie powyższego. Podobnie jak istnieje zachar i nukwa w świecie Acilut, nazywane Zeir Anpin i Nukwa, tak również w samej Nukwie istnieją zachar i nukwa, ponieważ składa się ona z dziesięciu sfirot. Zachar w niej, który świeci od dołu do góry, to jej własna właściwość. Natomiast zachar w niej, który świeci od niej w dół, do światów BEA podziału, nazywany jest Matatem. W ekranie Nukwy połączyły się dwa punkty – właściwość sądu i właściwość miłosierdzia[9]. Kiedy niżsi zasługują, punkt sądu pozostaje ukryty i nie jest poznawany, działając z punktu właściwości miłosierdzia. W tym czasie emanuje z niej jedynie życie i dobro. Jednak jeśli niżsi popełniają grzechy, w wyniku tych grzechów ujawniają punkt właściwości sądu w Nukwie, a punkt właściwości miłosierdzia zostaje ukryty, i wtedy emanuje z niej śmierć i zło.
I wiadomo, że sądy w ekranie nie działają od dołu do góry, lecz tylko od góry do dołu. Dlatego anioł Matat, będący właściwością „zachar” w niej, położoną od jej ekranu i poniżej, nazywany jest laską (mate מטה), ponieważ składa się z tych dwóch punktów, które istnieją w Malchut. I gdy niżsi zasługują, pochyla się (mate מטה) ku miłosierdziu. A gdy nie zasługują, pochyla się (mate מטה) ku karze. Uznaje się również, że zmienia się z węża w laskę, gdy niżsi zasługują. A gdy nie zasługują, zmienia się z laski w węża.
To jest znaczenie słów „laska (mate) Wszechmogącego”374. Ponieważ Mosze używał go, Matata, do znaków i cudów, które wykonywał. Powiedziano, że Nukwa to ustna Tora, w której zawarte są dwa punkty, z których wywodzą się zakazy i pozwolenia, a także Matat wywodzi się z tych dwóch punktów. A po tym, jak uderzył nim w skałę, Stwórca wziął laskę w Swoją rękę. Powiedziano o tym: „I rzucił się na niego z laską”[10], aby uderzyć go nią. „Laska” – to złe skłonności, wąż, i wszystkie nieszczęścia podczas wygnania mają miejsce z jego powodu, ponieważ jest źródłem wszelkich cierpień i kar, które zapanowują w wygnaniu.
264) „I stamtąd się rozdziela” (we-od: u-miszam jipared) – szczęśliwy jest człowiek, który zajmuje się Torą (zakaa ihu bar nash de-isztadal be-orajta). W czasie, gdy Święty, niech będzie błogosławiony, bierze go z tego ciała, złożonego z czterech fundamentów (de-be-zimna de-nateil leih Kudsza Berich Hu me-hai gufa, me-dalet jesodin), oddziela się od nich (itperasz mi-tamman). Wówczas staje się głową wśród czterech istot żywych (we-azel le-mehewe resza be-dalet chajawan), o których powiedziano: „Na dłoniach będą cię nosić” itd. (we-itmar behon: al kappaim jisouncha we-go).
Sulam
264) „I odtąd rozdziela się”341. Kiedy Stwórca zabiera człowieka, który zajmuje się Torą, z tego ciała, z czterech podstaw rozdzielenia w nim, wówczas oddziela go od nich i czyni go rosz (głową) nad czterema istotami struktury (merkawa). Powiedziano o nich: „Na rękach cię poniosą”[11]. Zamiast stanu, w którym był pogrążony w czterech podstawach dzielącego ciała, dzięki zajmowaniu się Torą, zasługuje na to, że Stwórca oddziela go od pożądań podstaw jego ciała i wznosi go na górę, czyniąc go głową (rosz) nad czterema istotami struktury (merkawa). A te istoty unoszą go, jak powiedziano: „Na rękach cię poniosą, aby noga twoja nie potknęła się o kamień”378.
[1] Tora, Bereszit, 2:15. „I wziął Pan Bóg człowieka i umieścił go w ogrodzie Edenu, aby go uprawiał i strzegł.”
[2] Tora, Szmot, 1:14. „I zmuszali ich do ciężkiej pracy, robiąc życie ich gorzkim w ciężkiej pracy przy cegłach, przy wszystkich robotach na polu; wszystkie roboty, w których ich przymuszali, były surowe.”
[3] Babiloński Talmud, traktat Awoda Zara, karta 20:2. „Rabi Eleazar powiedział: ‘Każdy, kto mówi o pogańskim bożku, że jest bóstwem, i wierzy w niego, jest jakby oddał cześć temu bożkowi.’”
[4] Tora, Szmot, 15:23. „I przyszli do Marah, ale nie mogli pić wód Marah, ponieważ były gorzkie; dlatego nazwano to miejsce Marah.”
[5] Babiloński Talmud, traktat Joma, karta 72:2. „Rabi Jochanan powiedział: ‘Jeśli ktoś mówi: ‘Słyszałem to od mojego nauczyciela’ – a to jest prawda, to niech to powie; jeśli jednak mówi, że to powiedział ktoś inny, powinien to powiedzieć w sposób, który wskazuje na jego źródło.’”
[6] Tora, Szmot, 15:25. „I zawołał do Pana, a Pan pokazał mu drzewo, które rzucił do wody, i woda stała się słodka. Tam dał im ustawienia i prawo i tam ich wypróbował.”
[7] Tora, Szmot, 17:9. „I rzekł Mojżesz do ludu: ‘Wstąp, walcz z Amalechem, jutro stanę na szczycie wzgórza, a laska Boża będzie w mojej ręce.’”
[8] Tora, Szmot, 4:3. „I rzucił go na ziemię, a on zamienił się w węża; Mojżesz uciekł przed nim.”
[9] Patrz: „Zohar Hakdama”, artykuł „Dwa punkty”, punkt 122.
[10] Prorocy, Szmuel 2, 23:21. „I on był między trzema dzielnymi wojownikami, którzy byli wśród trzydziestu, i był bardziej czcigodny od nich wszystkich, i doszedł do nich, aż zabrał włócznię z rąk Filistynów, i zabił Filistyna swoją włócznią.”
[11] Pisma, Psalmy, 91:12. „Na rękach nosić cię będą, abyś nie uraził swojej nogi o kamień.”