477) I powiedział Stwórca: „Nie pozostanie duch Mój w człowieku na zawsze, wszakże jest ciałem” (wa-jomer Haszem: Lo jadon ruchi ba-adam le-olam be-szagam hu basar). Rabbi Acha powiedział: W tym czasie istniała ta rzeka, która wypływała i wychodziła (Rabbi Acha amar: Be-hahu zimna, hawa hahu nahara de-nagejd we-nafik), wydobywała wyższy duch z drzewa życia (apejk ruach ilaa me-ilana de-chajej) i opróżniała się w drzewie, w którym osiadła śmierć (wa-arejk be-ilana de-szarja bej mota). I przyciągnęły się duchy do wnętrza ludzi przez wiele dni (we-itmaszchan ruchin be-gawwejhu di-benej nasha, jomin sagijin), aż zebrali się źli i przygotowali do otwarcia (ad de-salku biszjin we-itattedu la-petach). Wtedy oddzielił się wyższy duch od tego drzewa (kedejn istallak ruach ilaa me-hahu ilana), w chwili, gdy dusze ulatywały z ludzi (be-szaata de-farchu niszmatin bi-benej nasha). To jest to, co zostało powiedziane: „Nie pozostanie duch Mój w człowieku na zawsze” (hach dechtiw: Lo jadon ruchi ba-adam le-olam), by dać światu w chwili, gdy dusze ulatywały z ludzi (le-mehaw le-olam be-szaata de-farchu niszmatin bi-benej nasha).

Sulam

477) „I powiedział Stwórca: „Nie będzie Duch Mój sądził człowieka na wieki, gdyż, co więcej, jest on ciałem”429. W tym momencie, przed potopem, rzeka wychodząca i wypływająca z Edenu, Bina, wytworzyła najwyższego ducha z Drzewa Życia, Zeir Anpina, i napełniła nim drzewo, czyli Nukwę. I rozciągnął się od nich duch życia ku ludziom, i dlatego żyli oni długie lata.

Wyjaśnienie. Sfirot Biny są liczone w setkach. I ponieważ duch życia pochodził od Biny, ludzie żyli wówczas setki lat. I dni ich życia sięgały siedmiuset lat, zgodnie z siedmioma niższymi sfirot Biny, „a jeśli trwa w siłach”[1], to ośmiuset lat, a nawet dziewięciuset lat. I dlatego żyli długo, dopóki ich zło nie wznosiło się w górę i nie stanęli oni u wejścia, o którym powiedziano: „U wejścia leży grzech”[2]. Wtedy od tego drzewa, Nukwy, odszedł najwyższy duch Biny, w chwili, gdy dusze unosiły się ku ludziom.”

„Innymi słowy, najwyższy duch Biny odszedł od niej i pozostał w niej jedynie duch Zeir Anpina. I te dusze wznoszą się tylko ze strony Zeir Anpina i jego Nukwy. I to oznacza powiedziane: „Nie będzie sądził Duch Mój”429, od Biny, „człowieka”. „Na świecie” – to znaczy, że Duch Mój nie zostanie dany na świecie w chwili, gdy dusze od ZoN wznoszą się ku ludziom. I dlatego teraz dusze pochodzą jedynie od Zeir Anpina, którego sfirot mierzone są w dziesiątkach, i dlatego „dni naszego życia”630 to zaledwie „siedemdziesiąt lat”630, co odpowiada niższym sfirot Zeir Anpina, „a jeśli trwa w siłach – to osiemdziesiąt lat”630 – czyli gdy obecne jest GaR. „Do stu lat” – kiedy człowiek jakby odszedł i zniknął ze świata.”

478) „Wszakże” oznacza, że jest ciałem (be-szagam hu basar). Rabbi Elazar powiedział: „Wszakże” to Mosze (Rabbi Elazar amar, be-szagam, da Mosze), który świeci lunie (de-ihu nahir le-sihara). I dzięki temu istnieją ludzie na świecie przez wiele dni (u-mechejla da, kajimin benej nasha be-alma jomin sagijin). I były jego dni sto dwadzieścia lat (we-hawu jamaw meah we-esrim szana), co stanowi aluzję do Moszego, że za jego pośrednictwem została dana Tora (ramez le-Mosze de-al jedejhi Tora itjehiwat). I wtedy spływało życie na ludzi z tego drzewa życia (u-chedejn jarejk chajin li-benej nasha me-ha-hu ilana de-chajej). I tak by było, gdyby Israel nie zgrzeszył (we-kach hawa, ilmale de-chawu Israel), jak jest napisane: „Wyryto na tablicach” – wolność od anioła śmierci (hach dechtiw charut al ha-luchot cherut mi-malach ha-mawet). Bo to drzewo życia sięgało w dół (de-ha ilana de-chajej hawa maszech le-tata).

Sulam

478) „Wszakże, „be-szagam (בשגם)” – to Mosze, ponieważ w gematrii to słowo wynosi „szin-mem-hej (345 שמה)”, tak samo jak Mosze, który świeci lunie. I dzięki tej sile ludzie żyją na świecie przez długie lata. Wewnętrzny Daat Zeir Anpina nazywany jest Mosze. I on przyciąga do Nukwy światło Biny, której sfirot liczone są w setkach. I dlatego ludzie żyli długie lata.

Powiedziano: „Niech będą dni jego – sto dwadzieścia lat”429. To wskazówka na Moszego, który żył sto dwadzieścia lat i przez niego została darowana Tora, a w momencie darowania Tory przekazał ludziom życie od Drzewa Życia, które wychodzi z Edenu obłoczone w niego, czyli w Binę. I gdyby Israel nie zgrzeszył, to zawsze otrzymywaliby życie od Drzewa Życia i nie umieraliby. I o tym powiedziano w wersie: „Wyryte (charut) na tablicach”362, wskazującym, że była wolność (cherut) od anioła śmierci, ponieważ Drzewo Życia rozciągało się w dół i od niego pochodziło życie wieczne.”

479) I dlatego „wszakże”, czyli że jest ciałem (we-al da, be-szagam de-ihu basar), utrzymuje się słowo, aby przyciągnąć ducha życia (kajama mila laaraka ruacha de-chajej), „wszakże” trzyma się na dole, trzyma się na górze (be-szagam achejd le-tata, achejd le-ejla). I dlatego uczymy się, że Mosze nie umarł, lecz został zabrany ze świata (we-al da taninan, Mosze la mit ella itkneisz me-alma), i świecił lunie (we-hawa nahir le-sihara), ponieważ słońce, choć zostało zabrane ze świata, nie umarło, lecz weszło i oświetliło lunę (de-ha szimsza af al gaw de-itkneisz me-alma, la mit ella aal we-anhejr le-sihara), tak samo Mosze (kach Mosze).

Sulam

479) „I dlatego powiedziano: „Wszakże, be-szagam (בשגם) on – ciało”429. Ponieważ od „be-szagama (בשגם)”, będącego ciałem, czyli od Moszego obłoczonego w ciało, zależy napełnienie duchem wiecznego życia. Ponieważ właściwość „be-szagam (בשגם)”, czyli Mosze, odnosi się zarówno do wyższego, jak i do niższego. Innymi słowy, Zeir Anpin na górze również nazywany jest Mosze, i dlatego w wersie doprecyzowano: „Wszakże, be-szagam (בשגם) on – ciało”429, aby wskazać, że chodzi o Moszego na dole, obłoczonego w ciało.

Dzięki darowaniu Tory nastąpi wolność od anioła śmierci. I dlatego Mosze nie umarł, lecz został wzięty ze świata do wyższego świata, do Zeir Anpina. I on świeci tam lunie, Nukwie, ponieważ słońce, choć odchodzi ze świata, nie umiera, czyli nie znika, lecz zaczyna świecić lunie. I tak samo Mosze, kiedy odchodzi z niższego świata, świeci lunie w wyższym świecie.”

480) Inne wyjaśnienie: „Wszakże on jest ciałem” (dawar acher, beszagam hu basar), w przyciąganiu ducha w synach ludzi (bimeszichu deruacha biwnej nesza). Przez długi czas został odwrócony, aby stać się ciałem (zimna raba ithadar lemehwej basar), aby podążać za ciałem (leitmaszka batar gufa) i angażować się w działania tego świata (uleiształdela beowadin dehai alma).

Sulam

480) „Jeszcze jedno znaczenie wersetu: „Wszakże, on – ciało”429. Ponieważ wskutek przyciągania ducha życia wśród ludzi przez długi czas, duch ponownie stał się ciałem, jak i ciało, po to, aby podążać za rozkoszami ciała i zajmować się zdobyczami tego świata. I powiedziane: „Nie będzie duch Mój sądzić człowieka na wieki, wszakże, on – ciało”429 oznacza, że nie będzie rozciągać ducha życia dla człowieka na długie lata. Ponieważ jeśli upływa zbyt wiele czasu, duch ponownie staje się ciałem.”

481) Rabbi Jicchak powiedział: „Wszystkie pokolenia, które powstały od Szeta (amar Rabbi Jicchak, kol darin deisztaklalu miszet), wszyscy byli sprawiedliwymi i pobożnymi (kolhu cadikej wachasidej), ale później rozprzestrzenili się, rodząc potomstwo i ucząc się rzemiosła tego świata (lebatar itpasztu weolidu weolifu umnuta dealma), aby walczyć włóczniami i mieczami (leszeca be-romchin usejafin), aż przyszedł Noach (ad daata Noach), który ustanowił naprawę świata (weatkin lon tikuna dealma), aby pracować i uporządkować ziemię (ulemiflach uleatkana ara). Ponieważ na początku nie siali ani nie żęli (deha bekadmita la hawu zarein wechocedin), później było to konieczne (lebatar itztrichu lehaj).”

Sulam

481) „Wszystkie pokolenia, które doskonaliły się i wywodziły od Szeta, były sprawiedliwe i zwolennikami wiary. Następnie rozproszyły się po świecie i zrodziły synów, a także nauczyły się od świata rzemiosła zniszczenia za pomocą włóczni i mieczy. To znaczy, żyły dzięki mieczowi, aż przyszedł Noach i dokonał dla nich naprawy świata, aby uprawiać i kultywować ziemię. Na początku nie siali ani nie orali, ponieważ żyli dzięki mieczowi, lecz potem stali się tego potrzebujący, jak powiedziano: „Odtąd po wszystkie dni ziemi – siew i żniwa nie ustaną”[3]. W ten sposób w świecie zostały wtedy przyjęte siew i żniwa.”

482) Rabbi Elazar powiedział: „Święty, błogosławiony On, zamierza naprawić świat (Rabbi Elazar amar, zamin Kadosz Baruch Hu letakana alma), i naprawić ducha w synach ludzkich (uleatkana ruach bibnej nasza), aby ich dni trwały na wieki (begin dejorchun jomin leolamin), jak jest powiedziane: „Bo dni mojego ludu będą jak dni drzewa” (he-ha dechtiw ki kimej ha-ec jemej ami). I jest napisane: „I pochłonie śmierć na wieki, i Stwórca Elohim otrze łzę z każdego oblicza, i usunie hańbę swego ludu z całej ziemi, bo Pan powiedział” (uchetiw ubila ha-mawet lanecach, umacha Haszem Elohim dima me’al kol panim, vecherpat ammo jasir meal kol ha-arec, ki Haszem diber).”

Sulam

482) „Stwórca w przyszłości naprawi świat i naprawi ducha życia w ludziach w taki sposób, że ich lata w świecie zostaną przedłużone, jak powiedziano: „Bo jak dni drzewa, będą dni ludu”[4]. I powiedziano: „Zniszczy On śmierć na zawsze, a Stwórca Wszechmogący otrze łzy ze wszystkich twarzy i hańbę swego ludu usunie z całej ziemi, bo tak powiedział Stwórca”[5].


[1] Pisma, Psalmy, 90:10. „Dni naszych lat – siedemdziesiąt lat, a jeśli sił starczy – osiemdziesiąt lat; a to, czym się szczycą, to trud i marność, bo szybko mijają, a my odlatujemy.”
[2] Tora, Bereszit, 4:7. „Czyż nie – jeśli będziesz dobrze czynił, to będzie podniesiona [twoja twarz], a jeśli nie będziesz dobrze czynił, grzech u drzwi czyha, a ku tobie jest jego pragnienie, ale ty masz nad nim panować.”
[3] Tora, Bereszit, 8:22. „Dopóki ziemia istnieć będzie, nie ustaną siew i żniwo, zimno i gorąco, lato i zima, dzień i noc.”
[4] Prorocy, Jeszajahu, 65:22. „Nie będą jedni budować, a drudzy mieszkać, nie będą jedni sadzić, a drudzy jeść, bo jak dni drzewa, będą dni ludu Mojego, a dzieło rąk swoich przeżyją Moi wybrani.”
[5] Prorocy, Jeszajahu, 25:8. „On pochłonie śmierć na wieki, i otrze Wszechmogący łzy z każdego oblicza, i hańbę ludu swego usunie z całej ziemi, bo Wszechmogący powiedział.”