165) „Niech wody wydadzą istoty żywe” (jeszreczu ha-majim szerec nefesz chajja). Rabbi Elazar powiedział: „Już to wyjaśniono – że wody poruszały się i rodziły na podobieństwo tego, co jest powyżej” (amar Rabbi Elazar: ha okemuha, de-inun majin rechiszu we-olidu ke-gawna di-le’eila). I oto zostało już powiedziane (we-ha itmar). „A ptak będzie latać nad ziemią” (we-of je’ofef al ha-arec). Powinno być napisane „I ptak poleci” (ja’uf mibaei leje), dlaczego więc jest napisane „będzie latać” (mahu je’ofef)?

Sulam

165) „Niech wody zaroją się istotami żywymi”[1]. Niższe wody zaroiły się i zrodziły, podobnie jak wyższe wody. Niższe wody zrodziły to, co otrzymały od wyższych wód.

Powiedziano: „I ptak będzie latać nad ziemią” Powinno być powiedziane: „I ptak poleci”, dlaczego więc powiedziano: „będzie latać”?

166) Rabbi Szymon powiedział: „To jest tajemnica” (amar Rabbi Szimon: raza hu). „A ptak” – to Michael, jak jest napisane: „I przyleciał do mnie jeden z serafinów” (we-of da Micha’el, di-ketiv: wa-ja’af elaj echad min ha-szrafim). „będzie latać” – to Gabriel, jak jest napisane: „A mąż Gabriel, którego widziałem w widzeniu na początku, przelatując w locie” (je’ofef da Gawri’el, di-ketiv: we-ha-isz Gawri’el, aszer ra’iti be-chazon ba-techila, mu’af be-ja’af). „Nad ziemią” – to Eliasz, który zawsze znajduje się na ziemi (al ha-arec, da Elijahu, de-isztekach tadir be-ar’a). I nie znajduje się po stronie Aba i Ima, ale jest w czterech ruchach, jak jest napisane: „I duch Stwórcy uniesie cię tak, że nie będę wiedział” (we-la mi-sitra de-Abba we-Imma isztekach, de-ihu be-arba taasin, di-ketiv: we-ruach Haszem jisa’acha al aszer lo eda). „I duch Stwórcy” – to jeden, „uniesie cię” – to dwa, „tak, że” – to trzy, „nie będę wiedział” – to cztery (we-ruach Haszem chad, jisa’acha trejn, al aszer telat, lo eda arba).

Sulam

166) Chodzi o to, że słowa „i ptak będzie latać nad ziemią po firmamencie niebios” wskazują na stworzenie aniołów. „Ptak” – to Michael, o którym mówi się, że lata, jak powiedziano: „I podleciał do mnie jeden z serafinów”[2], czyli Michael. „Będzie latać” – to Gabriel, o którym powiedziano: „Przelatując w locie”, co oznacza, że działanie to zostało wskazane dwukrotnie, jak powiedziano: „Mąż Gabriel, którego widziałem wcześniej w widzeniu, przelatując w locie dotknął mnie”[3].

„Nad ziemią” – to Eliasz, który zawsze znajduje się na ziemi. Nukwa Zeir Anpina nazywana jest ziemią. I Eliasz wywodzi się z Nukwy Zeir Anpina i zawsze się przy niej znajduje. Eliasz nie jest po stronie Aba we-Ima, ponieważ obiega świat w czterech przelotach. Wyjaśnienie. Aniołowie po stronie Aba we-Ima dokonują swojego przelotu, okrążając świat w sześciu przelotach, ponieważ Aba we-Ima są sześcioma sfirot Hochma-Bina-Daat-Hesed-Gwura-Tiferet (HaBaD HaGaT) do chaze Arich Anpina, odpowiadającymi tym sześciu przelotom. Jednak Eliasz obiega świat nie w sześciu przelotach, ale w czterech, co wskazuje na jego przynależność do właściwości Nukwy, znajdującej się od chaze i niżej, gdzie są tylko cztery sfirot Necach-Hod-Jesod-Malchut (NeHIM), którym odpowiadają tylko cztery przeloty.

Powiedziano o Eliaszu: „I duch Stwórcy uniesie cię tak, że nie będę wiedział”[4]. „I duch Stwórcy” – wskazuje na pierwszy przelot. „Uniesie cię” – drugi przelot. „Tak, że” – trzeci. „Nie będę wiedział” – czwarty przelot. W ten sposób dokonuje on przelotu w czterech etapach.

167) „Po firmamencie niebios” – to anioł śmierci, który zaciemnia oblicze świata (al penei, da mal’ach ha-mawet, de-hu achszich penei alma). I jest o nim napisane: „A ciemność była nad otchłanią” (u-ketiv bejhu: we-choszech al penei tehom). „Firmament niebios” – jak powiedzieliśmy, wznosi się i oskarża (rekia ha-szamajim, kid-ka’amaran, ole u-mastin we-go). Rabbi Aba powiedział: „Czyż nie anioł śmierci został stworzony drugiego dnia?” (amar Rabbi Aba: we-ha mal’ach ha-mawet ba-szeni itberai). Raczej „nad ziemią” – to Rafael, który jest wyznaczony do uzdrawiania ziemi (ella al ha-arec, da Refael, de-ihu memana le-aswata de-ar’a). Dzięki niemu ziemia została uzdrowiona i człowiek może na niej żyć, a on łagodzi wszystkie jej siły (di-be-ginejhu itrapiat ar’a, we-kajam bar nasz alejha, we-rafi le-kol cheilejha). A „Po firmamencie niebios” – to Uriel (al penei rekia ha-szamajim, da Uriel). A wszystko to zawarte jest w tym wersecie (we-kola hu ba-kra).

Sulam

167) Słowa „po firmamencie niebios” wskazują na stworzenie anioła śmierci, na co wskazuje słowo „po” (al-pnej), ponieważ zaciemnia on oblicza (pnej) świata. I również dlatego, że powiedziano o nim: „I ciemność nad (al-pnej) otchłanią”. A słowa „firmament niebios” oznaczają, jak powiedziano: „Wznosi się anioł śmierci do niebios i oskarża. I to jest Szatan, to są złe skłonności, to jest anioł śmierci”[5]. Nazywany jest „Szatan”, ponieważ wznosi się do niebios i oskarża (mastin). Nazywany jest aniołem śmierci, ponieważ później zabiera duszę człowieka. Dlatego słowa „po firmamencie niebios” wskazują na anioła śmierci, któremu właściwe jest oskarżanie w niebiosach.

Ale przecież anioł śmierci został stworzony drugiego dnia. Jak więc można mówić, że słowa „po firmamencie niebios”, wypowiedziane piątego dnia, wskazują na jego stworzenie? Jednak słowa „nad ziemią” w tym fragmencie wskazują na stworzenie anioła Rafaela, który odpowiada za uzdrowienie ziemi, dzięki któremu ziemia została uzdrowiona i człowiek może na niej przebywać, a on leczy każdą siłę ziemi. I ponieważ uzdrowienie ziemi pochodzi od niego, jego stworzenie wskazane jest słowami „nad ziemią”. Natomiast słowa „po firmamencie niebios” wskazują na stworzenie anioła Uriela.

Wyjaśnienie. Anioł Rafael jest nośnikiem ekranu Nukwy, zwanej „ziemią”. I na ten ekran wychodzi każdy stopień światła potrzebny ziemi, aby człowiek mógł otrzymać od niej mohin. W ten sposób dzięki Rafaelowi, czyli jego ekranowi, ziemia zostaje uzdrowiona i wychodzi ze stanu, w którym „była pustkowiem i chaosem”, ponieważ dzięki niemu ponownie osiąga mohin.

Anioł Uriel to właściwość Tiferet, czyli Zeir Anpina. Ponieważ Michael to Hesed, Gabriel to Gwura, a Uriel to Tiferet. Dlatego na stworzenie Rafaela wskazują słowa „nad ziemią”, ponieważ ten ekran jest właściwością Nukwy, zwanej „ziemią”. A na Uriela wskazują słowa „po firmamencie niebios”, ponieważ jest on właściwością Zeir Anpina, zwanego „firmament niebios”. Przecież już powiedziano, że słowa „firmament niebios” to słońce, czyli Zeir Anpin, nazywany słońcem.

I wszyscy oni, czyli wszyscy czterej aniołowie niosący rydwan (merkawa), są wskazani w tym fragmencie. Na Michaela wskazuje słowo „ptak” Na Gabriela – „będzie latać”. Na Rafaela wskazują słowa „nad ziemią”. A na Uriela – słowa „po firmamencie niebios”. Jednak według pierwszej opinii w tym fragmencie wskazano jedynie dwóch aniołów rydwanu (merkawa) – Michaela i Gabriela[6].

168) Dlatego zaraz po tym jest napisane: „I stworzył Elohim wielkie potwory” (u-be-gin kach, ketiv batrejhu: wa-jiwra Elohim et ha-taninim ha-gedolim). Rabbi Elazar powiedział: „To są siedemdziesięciu wielkich wyznaczonych nad siedemdziesięcioma narodami” (amar Rabbi Elazar: ilein inun szew’in memanan rabrewan, al szew’in ammin). I dlatego wszyscy zostali stworzeni, aby panować nad ziemią (u-be-gin kach itberiu kolhu, le-mehewe szalitan al ar’a).

Sulam

168) Dlatego powiedziano: „I stworzył Wszechmogący (Elohim) wielkie potwory i każdą duszę stworzenia pełzającego”[7]. „Wielkie potwory” wskazują na wyższych władców, czyli siedemdziesięciu zarządców, władców siedemdziesięciu narodów. I dlatego wszyscy oni zostali stworzeni, aby panować nad ziemią, dlatego powiedziano o nich „wielkie”, a nie „pełzające”, ponieważ zostali stworzeni, by rządzić na ziemi.

169) „I każdą duszę stworzenia pełzającego” (we-et kol nefesz ha-chajja ha-romeszet). To są Israelici, którzy są prawdziwie duszą owej żyjącej istoty i nazywani są „jednym narodem na ziemi” (ilein inun Israel, de-inun nefesz wadaj de-hahu chajja, we-ikrun goj echad ba-arec). „Które wydały wody według ich gatunków” – to ci, którzy zajmują się Torą (aszer szarczu ha-majim le-minehem, de-inun misztadlin be-orajta). „I każde ptactwo skrzydlate według jego gatunków” – to sprawiedliwi, w których znajduje się życie, i dlatego są nazywani „duszą żywą” (we-et kol of kanaf le-minehu, ilein cadikaja di-behon, u-be-gin kach inun nefesz chajja). Inne wyjaśnienie: „I każde ptactwo skrzydlate”, jak już powiedziano, to są posłańcy świata (da’ach we-et kol of kanaf, kid-ka itmar, ilein inun szeluchej alma).

Sulam

169) „I każdą duszę stworzenia pełzającego” – wskazuje na stworzenie duszy Israela, którzy oczywiście są duszą tego stworzenia, czyli Nukwy Zeir Anpina. A ona nazywana jest stworzeniem (chaja), ponieważ cały świat Acilut uważany jest za światło chaja, a pięć parcufów świata Acilut uznaje się za światła NaRaNHaJ światła chaja: Arich Anpin – to jechida światła chaja, Aba we-Ima – chaja światła chaja, ISZSuT – neszama światła chaja, Zeir Anpin – ruach światła chaja, Nukwa – nefesz światła chaja. I ponieważ Israel wywodzi się z Nukwy Zeir Anpina, ich dusza (nefesz) również uważana jest za nefesz światła chaja, dlatego nazywani są jednym narodem na ziemi.

A słowa: „Jakimi zaroiły się wody, według ich rodzaju” – wskazują na tych, którzy pilnie studiują Torę, ponieważ tylko Tora nazywana jest właściwością „wody”. I dzięki zajmowaniu się Torą dostępują nefesz chaja (dosł. duszy żywej). Jeśli człowiek nie zajmuje się Torą, to nie ma w sobie świętej duszy, a jeśli się nią zajmuje, to dostępuje tej żywej duszy (nefesz chaja). Słowa „i każdy ptak skrzydlaty według jego rodzaju” wskazują na tych sprawiedliwych, którzy znajdują się wśród studiujących Torę, i ponieważ są sprawiedliwymi, zasłużyli na żywą duszę (nefesz chaja).

170) Rabbi Aba powiedział: „Dusza żywa” to Israel, ponieważ są synami Stwórcy, a ich dusze są święte i pochodzą od Niego (amar Rabbi Aba: nefesz chajja inun Israel, be-gin de-inun bnej de-Kudsz’a Berich Hu, we-niszmatehon kadiszin minej atjin). Skąd pochodzą dusze innych narodów (obcych narodów)? (nafszan de-sze’ar ammin awde zara, me’an atar hu?). Rabbi Elazar powiedział: „Z tych sił lewej strony, które je zanieczyszczają” (amar Rabbi Elazar: me-inun sitrei sema’la, di-mesa’avei lon). Mają dusze, ale wszystkie są nieczyste i zanieczyszczają każdego, kto się z nimi łączy (it lon niszmatin, u-be-gin kach kolhu mesa’avin, u-mesa’avin le-man de-karaw ba-hadajhu).

Sulam

170) „Żywa dusza” powiedziano o Israelu, ponieważ są synami Stwórcy, od którego pochodzą ich święte dusze. A skąd pochodzą dusze pozostałych narodów, oddających cześć bożkom? Ich dusze pochodzą z sił lewej linii, które czynią je nieczystymi, i dlatego wszyscy oni są nieczyści i czynią nieczystym każdego, kto się do nich zbliży.

171) „I powiedział Elohim: Niech ziemia wyda duszę żywą…” (wa-jomer Elohim: towce ha-arec nefesz chajja we-go). Wszystkie inne istoty żywe zostały stworzone według swojego rodzaju (kolhun sze’ar chijwan achoranin, kol chad we-chad ke-fum zinejhu). Rabbi Elazar powiedział: „To wspiera to, co powiedzieliśmy – „Dusza żywa” odnosi się do Israelitów, którzy są świętą i wyższą duszą żywą” (amar Rabbi Elazar: hai mesaje’a le-ma da’amaran, nefesz chajja ilein Israel, de-inun nefesz chajja kadisza ila’a). „Bydło, pełzające istoty i dzikie zwierzęta ziemi” – to inne narody, które nie są duszą żywą, ale czymś innym, jak powiedzieliśmy (behema wa-remes we-chajto arec, ilein sze’ar ammin awde zara, de-la’aw inun nefesz chajja, ella kid-ka’amaran).

Sulam

171) „I powiedział Wszechmogący: Niech ziemia wyda istotę żywą według jej rodzaju: bydło, pełzające stworzenia i zwierzęta ziemskie według ich rodzaju” Napisano o wszystkich innych stworzeniach poza Israelem, z których każde otrzymuje według swojego rodzaju. Na to wskazuje koniec wypowiedzi: „bydło, pełzające stworzenia i zwierzęta ziemskie według ich rodzaju” Stąd wynika, że „istota żywa (nefesz chaja)” odnosi się do Israela, którzy mają wyższą, świętą, żywą duszę. A „bydło, pełzające stworzenia i zwierzęta ziemskie” odnosi się do pozostałych narodów – bałwochwalców, którzy nie są żywą duszą, lecz pochodzą z sił lewej strony, które czynią ich nieczystymi.

---

[1] Tora, Bereszit (Księga Rodzaju), 1:20. „I rzekł Bóg: ‘Niech wody zaroją się od istot żywych, a ptactwo niech lata nad ziemią, pod sklepieniem nieba.’”
[2] Prorocy, Jeszajahu (Księga Izajasza), 6:6. „Wtedy przyleciał do mnie jeden z serafinów, mając w ręce węgiel rozpalony, który wziął szczypcami z ołtarza.”
[3] Pisma, Daniel (Księga Daniela), 9:21. „Gdy jeszcze mówiłem w modlitwie, mąż Gabriel, którego widziałem przedtem w widzeniu, zbliżył się do mnie w szybkim locie około czasu ofiary wieczornej.”
[4] Prorocy, Melachim Alef (I Księga Królewska), 18:12. „A gdy ja odejdę od ciebie, Duch Pana uniesie cię nie wiem dokąd; a ja pójdę powiadomić Achaba, i gdy on cię nie znajdzie, zabije mnie. A przecież twój sługa boi się Pana od swojej młodości.”
[5] Talmud Babiloński, traktat Bawa Batra, karta 16:1.
[6] Zob. wyżej, p. 166.
[7] Tora, Bereszit (Księga Rodzaju), 1:21. „I stworzył Bóg wielkie potwory morskie oraz wszelkie istoty żywe, które się poruszają, a które wody zrodziły w obfitości, według ich rodzajów, i wszelkie ptactwo skrzydlate według jego rodzaju. I widział Bóg, że to było dobre.”