271) „Było słowo Stwórcy do Awrama w widzeniu, mówiąc” (haja dewar Haszem el Awram ba-machaze le-emor). Co oznacza „w widzeniu” (maj ba-machaze)? Oznacza to w tym obrazie, w którym ukazują się wszystkie formy (ela, be-hahu chejzu, darga de-kol dijoknin itchazjan bej). Rabbi Szimon powiedział (amar Rabbi Szimon): Chodź i zobacz (ta chezi), zanim Awraham został obrzezany, jeden stopień mówił do niego (ad la itgzar Awraham, hawwa chad darga malel immej). A kto to był? To było „widzenie” (u-man ihu, da machaze), jak jest napisane (di-ktiw): „Widzenie Szadaj zobaczy” (machaze Szadaj jecheze).
Sulam
271) „Było słowo Stwórcy do Awrama w widzeniu takie…”55. „W widzeniu” – to znaczy w obrazie, który przedstawia stopień, na którym widoczne są wszystkie formy. Zanim Awraham dokonał obrzezania, tylko jeden stopień mówił do niego – widzenie, czyli Nukwa, o której powiedziano: „Widzi objawienie Wszechmogącego (Szadaj)”[1].
272) Gdy został obrzezany, wszystkie stopnie spoczęły na tym stopniu, i wtedy przemówił do niego (kejwan de-itgzar, hawu kolhu dargin szaran al haj darga, u-kedein malel immej). Oto, co jest napisane (heh de-ktiw): „I objawiłem się Awrahamowi, Izaakowi i Jakubowi jako El Szadaj” (wa-era el Awraham el Jicchak we-el Jaakow be-El Szadaj). A przed obrzezaniem te stopnie nie spoczywały na nim, aby do niego mówić (we-ad la itgzar, la hawu inun dargin szaran alaw le-malala).
Sulam
272) Kiedy jednak dokonał obrzezania, wszystkie stopnie panowały nad tym stopniem, który nazywa się widzeniem. I wtedy Stwórca mówił do niego, jak powiedziano: „Objawiałem się Awrahamowi (Hesed), Icchakowi (Gwura) i Jaakowowi (Tiferet) jako Władca Wszechmogący (Jesod i Malchut)”[2], ponieważ wszystkie stopnie od Hesedu i dalej świecą w Nukwie. A zanim dokonał obrzezania, te stopnie nie panowały nad nim, aby do niego mówić, lecz panowała nad nim jedynie Nukwa – „objawienie Wszechmogącego (Szadaj)”.
273) A jeśli powiesz, przecież wcześniej jest napisane: „I objawił się Stwórca Awramowi” (we-i te’ma, de-ha be-kadmejta ketiw: wa-je’era Haszem el Awram), i jest napisane: „I Awram przemieszczał się, idąc ku południu” (u-ketiw: wa-jisa Awram haloch we-naso’a ha-negba), i jest napisane: „I zbudował tam ołtarz” (u-ketiw: wa-jiben szam mizbeach). Przecież tutaj były wyższe stopnie (ha hacha inun dargin ila’in), a teraz mówimy, że przed obrzezaniem te wyższe stopnie nie spoczywały na tym stopniu, aby mówić do niego? (we-haszta amaran de-ad la itgzar, la hawu inun dargin ila’in, szaran al haj darga le-malala immej).
Sulam
273) Ale przecież powiedziano: „Stwórca ukazał się Awramowi”[3] – to stopień nefesz. I powiedziano: „I przemieszczał się Awram, kierując się coraz dalej na Negew”[4] – to ruach. I powiedziano: „Zbudował tam ołtarz”63 – to neszama[5]. To są wyższe stopnie, które osiągnął. Dlaczego więc powiedziano, że zanim dokonał obrzezania, wyższe stopnie nie panowały nad tym stopniem, aby do niego mówić?
274) Chodź i zobacz (ta chezi), najpierw Stwórca dał Awrahamowi mądrość, aby poznał mądrość i przywiązał się do Niego, i poznał tajemnicę wiary (be-kadmejta jahav Kudsza Brich Hu chochma le-Awraham, le-minda chochma le-itdabbeka bej, we-jada raza di-mehejmenuta). Ale aby mówić z nim, to nie było inaczej jak tylko przez ten niższy stopień (awal le-malala immej, la hawwa, ela haj darga tata’a bilchudoj). Gdy został obrzezany, wszystkie wyższe stopnie spoczęły na tym niższym stopniu, aby mówić z nim (kejwan de-itgzar, kolhu dargin ila’in hawu szaran al haj darga tata’a, be-gin le-malala immej). I wtedy Awraham wzniósł się we wszystkim, jak zostało powiedziane (u-kedein istalak Awraham be-kolla, ke-ma de-itmar).
Sulam
274) Chodzi o to, że zanim Awraham dokonał obrzezania, Stwórca dał mu mądrość, czyli te wyższe stopnie, aby poznawał mądrość i jednoczył się ze Stwórcą – i wtedy pojął tajemnicę wiary. Jednak do rozmowy miał tylko jeden, niższy stopień – Nukwę, o której powiedziano: „Widzi objawienie Wszechmogącego (Szadaj)”61. Kiedy jednak dokonał obrzezania, wszystkie wyższe stopnie zapanowały nad tym niższym stopniem, aby mówić z nim. I wtedy Awraham wzniósł się na wszystkie stopnie.
275) Chodź i zobacz (ta chezi), dopóki człowiek nie zostanie obrzezany, nie jest zjednoczony z imieniem Stwórcy (ad la itgzar bar nasz, la it’achid be-szema de-Kudsza Brich Hu). Gdy tylko zostanie obrzezany, wchodzi w Jego imię i jednoczy się z Nim (kejwan de-itgzar, aal bi-szemej, we-it’achid bej). A jeśli powiesz: „Awraham był zjednoczony z Nim, zanim został obrzezany” (we-i te’ma Awraham, de-it’achid bej, ad la itgzar), to tak było, ale nie w sposób doskonały (hachi hawwa, de-it’achid bej, we-la kidka jaot). Ponieważ z powodu wyższej miłości, którą Stwórca go umiłował, zbliżył go do siebie (de-ha mi-go rechimuta ila’a de-ra’chem leih Kudsza Brich Hu karew leih).
Sulam
275) Dopóki człowiek nie jest obrzezany, nie umacnia się w imieniu Stwórcy. Kiedy jednak dokonuje obrzezania – włącza się w Jego imię i umacnia się w nim. Czy jednak Awraham nie umacniał się w nim przed dokonaniem obrzezania? Rzeczywiście, umacniał się w nim, ale nie tak, jak należy. Gdyż z najwyższej miłości, jaką Stwórca go darzył, przybliżył go do siebie. Jednak mimo to nie było to tak, jak powinno być.
276) Później został mu nakazany rozkaz obrzezania i dano mu przymierze, które jest więzią wszystkich wyższych stopni (le-watar pakid leih, de-jitgzar, we-itjehew leih berit, kiszura de-kolhu dargin ila’in). Przymierze to więź, aby wszystko połączyło się w jedno, aby jedno włączyło się w drugie (berit kiszura le-itkaszra kolla ka-chada, le-achlala da be-da). Przymierze to więź, w której wszystko się wiąże (berit kiszura, de-kolla itkesar bej), i dlatego, dopóki Awraham nie został obrzezany, słowa nie były z nim inaczej, jak tylko w widzeniu (u-be-gin kach Awraham ad la itgzar, miloj la hawwa immej, ela ba-machaze), jak zostało powiedziane (ke-ma de-itmar).
Sulam
276) Następnie Stwórca nakazał mu dokonać obrzezania. I został mu dany przymierze – Jesod, połączenie wszystkich wyższych stopni. Przymierze to więź, aby wszystkie one były ze sobą zjednoczone, włączając się nawzajem w siebie. Przymierze to połączenie, w którym wszystko jest związane. Dlatego zanim Awraham dokonał obrzezania, przemawiano do niego jedynie w widzeniu. Brakowało mu wyższych stopni, ponieważ brakowało przymierza, które łączy wszystkie stopnie w jedno.
277) Chodź i zobacz (ta chezi), w chwili, gdy Stwórca stworzył świat, wszystko zostało stworzone tylko dzięki przymierzu (be-sza’ata di-bara Kudsza Brich Hu alma, la itberu ela al berit). Jak jest powiedziane (ke-di-amar): „Na początku stworzył Elohim” – a „na początku” oznacza przymierze (bereszit bara Elohim, we-hajnu berit). Bo na przymierzu Stwórca ustanowił świat (de-al berit kajam Kudsza Brich Hu alma), jak jest napisane (u-ketiw): „Gdyby nie Moje przymierze w dzień i w nocy, to prawa niebios i ziemi nie ustanowiłem” (im lo beriti jomam wa-lajla, chukot szamajim wa-arec lo szamti). Ponieważ przymierze jest więzią, a dzień i noc nie są od siebie oddzielone (de-ha berit kiszura ihu, de-joma we-lejlaja la mitparszan).
Sulam
277) Kiedy Stwórca stworzył świat, stworzył go na przymierzu, jak powiedziano: „Na początku (bereszit ברא-שית) stworzył Wszechmogący…”[6]. Szit (שית) to przymierze (brit ברית), ponieważ Stwórca ustanowił świat na przymierzu. I powiedziano: „Gdyby nie Moje przymierze we dnie i w nocy, nie ustanowiłbym praw nieba i ziemi”[7]. Ponieważ jest to przymierze połączenia – aby dzień i noc, czyli Zeir Anpin i Nukwa, nie były rozdzielone[8].
278) Rabbi Elazar powiedział (amar Rabbi Elazar), że gdy Stwórca stworzył świat, uczynił to pod warunkiem (kad bara Kudsza Brich Hu alma, al tenaj hawwa), że gdy Israel przyjdzie, jeśli przyjmą Torę, to dobrze (de-kad jetun Israel, im jakablun Orrajta jaot), a jeśli nie, to On przywróci ich do pustki i chaosu (we-im la, harei ana ahadar lechu le-tohu wa-bohu). I świat nie został ustanowiony, dopóki Israel nie stanął na górze Synaj i nie przyjął Tory, a wtedy świat się utrwalił (we-alma la itkajem, ad de-kajemu Israel al tura de-Sinaj, we-kabilu Orrajta, u-kedein itkajem alma).
Sulam
278) Stwórca stworzył świat pod takim warunkiem: jeśli Israel przyjdzie i przyjmie Torę, będziecie mogli istnieć, a jeśli nie, to zwrócę was w pustkę i chaos. I świat nie mógł istnieć, dopóki Israel nie stanął u góry Synaj i nie otrzymał Tory – wtedy świat mógł istnieć.
279) I od tego dnia i dalej Stwórca tworzy światy, a czym one są? To są ziwugim (połączenia) ludzi (u-me-hahu joma u-lehala, Kudsza Brich Hu barej almin, u-man inun? Ziwugin di-bnej nasza). Ponieważ od tamtej chwili Stwórca łączy ziwugim i ogłasza: „Córka takiego a takiego dla takiego a takiego” (de-ha me-hahu zimna, Kudsza Brich Hu mezawweg ziwugin, we-omer: bat peloni le-peloni). I to są światy, które On tworzy (we-ilein inun almin de-hu barej).
Sulam
279) Od tego dnia i dalej Stwórca tworzy światy. Czym one są? Połączeniami (ziwugim) ludzi. Ponieważ od tego czasu Stwórca dokonuje połączeń (ziwugim) i mówi: „Córka takiego a takiego dla takiego a takiego”. To są właśnie światy, które On tworzy, gdyż każde połączenie (ziwug) jest światem.
280) (Tajemnice Tory) „Po tych wydarzeniach” itd. (Achar ha-dewarim ha-ele we-go). To są słowa Tory, jak jest napisane: „Te słowa powiedział Stwórca do całego waszego zgromadzenia” (illein pitgamej Orrajta, di-ktiw: et ha-dewarim ha-ele diber Haszem el kol kehalkem). Tak jak tam są to słowa Tory, tak samo i tutaj są to słowa Tory (ma le-hallan pitgamej Orrajta, of hacha pitgamej Orrajta). Gdy człowiek trudzi się w tym świecie nad tymi słowami, Stwórca zwiastuje mu dobrą nowinę i wyprzedza ją, dając jego neszama pokój (batar de-isztadal bar nasz be-haj alma, be-dewarim ha-ele, Kudsza Brich Hu mewaszer leih, we-akdim lah le-niszmata szelam). Oto, co jest napisane (heh de-ktiw): „Nie bój się, Awramie, Ja jestem twoją tarczą” (al tira Awram, anochi magen lach). Ochrona przed wszystkimi złymi rodzajami Gehinom (mi-kol zainin biszin de-Gehinom).
Sulam
280) Powiedziano: „Po tych wydarzeniach było słowo Stwórcy do Awrama w widzeniu”55. Te wydarzenia – to słowa Tory[9], jak powiedziano: „Te słowa mówił Stwórca”[10]. Tak jak tam są to słowa Tory, tak i tutaj są to słowa Tory. Sens tego, co powiedziano: po tym, jak człowiek włożył wysiłek w tym świecie, w tych słowach, Stwórca powiadamia duszę i przyjmuje ją w pokoju. Powiedziano o tym: „Nie bój się, Awram, Ja jestem twoim obrońcą”55 – ochronię cię przed wszystkimi złymi właściwościami otchłani.
281) „Twoja nagroda będzie bardzo wielka” (secharcha harbe meod). Ponieważ każdy, kto trudzi się w Torze na tym świecie, zasługuje i dziedziczy posiadłość w przyszłym świecie (be-gin de-kol man de-isztadal be-Orrajta be-haj alma, zake u-achsin jeruta achsanta be-alma de-atej), jak jest napisane (ke-ma di-ktiw): „Aby dać w dziedzictwo tym, którzy Mnie miłują – jest” (le-hanchil ohawaj jesz). Co oznacza „jest” (maj jesz)? To jest przyszły świat (da alma de-atej). „I ich skarbce napełnię” – na tym świecie, bogactwem i wszelkim dobrem świata (we-otzrotejhem amale, be-haj alma, me-otra u-mi-kol tibu de-alma). Ten, kto idzie w prawo, zasługuje na przyszły świat (man de-azil le-jamina, zake le-alma de-atej), a kto idzie w lewo, ma bogactwo na tym świecie (u-man de-azil le-sme’ala, ha otra be-alma dein).
Sulam
281) „A nagroda twoja jest bardzo wielka”55, ponieważ każdy, kto zajmuje się Torą w tym świecie, dostępuje i otrzymuje dziedzictwo oraz udział w przyszłym świecie, jak powiedziano: „Dziedzictwo dla tych, którzy mnie miłują – jest”[11]. „Jest” (יש) – to przyszły świat. „I ich skarbnice napełnię” – w tym świecie, bogactwem i wszelkimi dobrami świata. Kto idzie na prawo, dostępuje przyszłego świata. A kto idzie na lewo, dostępuje bogactwa w tym świecie.
282) Rabbi Aba, gdy wracał stamtąd, ogłaszał: „Kto chce bogactwa, a kto chce drogi życia w przyszłym świecie, niech przyjdzie i zajmuje się Torą” (Rabbi Aba kad ata me-hatam, hawwa makhriz: man ba’ej otra, u-man ba’ej orch’a de-chaje be-alma de-atej, jetei we-isztadal be-Orrajta). I wszyscy ludzie gromadzili się wokół niego (hawu mitkan’szin kulle alma le-gabei). Był pewien kawaler w jego okolicy (ravuq chad hawwa be-sziwewutej). Pewnego dnia przyszedł do niego i powiedział (joma chad ata le-gabei, amar lo): „Rabbi, chcę uczyć się Tory, aby mieć bogactwo” (Rabbi, ba’ina le-mil’ej be-Orrajta, kedej sze-jehje li otra). Rabbi Aba powiedział mu (amar lo): „Tak jest rzeczywiście” (ha wa-daj). Zapytał go (amar lo): „Jak masz na imię?” (ma szmech). Odpowiedział mu (amar lo): „Jose” (Jose). Rabbi Aba powiedział swoim uczniom (amar lon le-talmidej): „Niech go nazywają Rabbi Jose, pan bogactwa i chwały” (de-jikrun leih Rabbi Jose marej de-otra we-jakra). Usiadł i zaczął zajmować się Torą (jatib we-it’asak be-Orrajta).
Sulam
282) Rabbi Aba, przybywszy z Babilonu, ogłosił: „Kto pragnie bogactwa i kto pragnie długich dni w przyszłym świecie, niech przyjdzie i zajmie się Torą!” Cały świat zgromadził się wokół niego, aby studiować Torę.
Pewien kawaler, człowiek nieżonaty, mieszkał w jego sąsiedztwie. Pewnego dnia przyszedł do niego i powiedział: „Chcę studiować Torę, aby zdobyć bogactwo”. Rabbi Aba powiedział mu: „Oczywiście, dzięki Torze dostąpisz bogactwa”. I on usiadł i studiował Torę.
283) Po pewnym czasie przyszedł przed niego i powiedział (le-jomin, hawwa kaejm kamej, amar lo): „Rabbi, gdzie jest to bogactwo?” (Rabbi, an hu otra). Rabbi Aba powiedział: „Słuchajcie z tego, że nie czynił tego dla Imienia Niebios” (amar: szma mina, de-la le-szem szamajim ka-awed). Wszedł do swojej izby i usłyszał głos, który mówił (we-aal le-idrej, szma chad kala de-hawwa amar): „Nie karz go, bo stanie się wielkim człowiekiem” (la ta’anszejhu, de-gawra rabba lihewej). Wrócił do niego i powiedział (taw le-gabei, amar leih): „Usiądź, mój synu, usiądź, a ja dam ci bogactwo” (tib, bri, tib, wa-ana jahibna lach otra).
Sulam
283) Po pewnym czasie zapytał: „Rabbi, gdzie jest to bogactwo?” Rabbi Aba pomyślał: „To oznacza, że nie działa on leszem szamajim (dla imienia niebios)” i wszedł do swojego pokoju, aby zastanowić się, co z nim zrobić. Wtedy usłyszał głos mówiący: „Nie karz go, ponieważ stanie się wielkim człowiekiem”. Wrócił do niego i powiedział: „Usiądź, mój synu, usiądź, a dam ci bogactwo”.
284) W międzyczasie przyszedł pewien człowiek, trzymając w ręce złote naczynie, położył je i światło rozbłysło w domu (ad’hachei, ata gawra chad, u-ma’ana de-paz be-jadej, afkej u-nafal nehora be-bejta). Powiedział mu: „Rabbi, chcę zasłużyć na Torę, ale nie mam do tego zasług, więc szukam kogoś, kto będzie zajmował się Torą dla mnie (amar lo: Rabbi, ba’ina le-mizke be-Orrajta, wa-ana la zakina, u-ba’ina man de-jisztadel be-Orrajta be-gini). Bo mam wielkie bogactwo, które pozostawił mi ojciec, który, gdy siedział przy swoim stole, układał na nim trzynaście kielichów z tego złota (de-ha it li otra saggi, de-ka szwak li abba, de-kad jatib al petorej, hawwa mesadar alej telesar kase me-ilein). Chcę zasłużyć na Torę i ja dam bogactwo (u-ba’ina le-mizke be-Orrajta, wa-ana jahibna otra)”.
Sulam
284) Tymczasem wszedł pewien człowiek, a w jego rękach był złoty kielich. Ukazał go oczom zebranych, a jego blask rozświetlił dom. Powiedział: „Rabbi, pragnę dostąpić zasługi Tory. Sam nie miałem zaszczytu jej zrozumieć, dlatego szukam kogoś, kto mógłby studiować Torę za mnie. Mam bowiem wielkie bogactwo, które pozostawił mi ojciec, który, siedząc przy stole, ustawiał na nim trzynaście złotych kielichów. A ja pragnę zasłużyć na przykazanie studiowania Tory i dlatego oddaję za to moje bogactwo”.
285) Powiedział do tego kawalera (amar lo le-hahu ravuq): „Zajmuj się Torą, a on na pewno da ci bogactwo” (tisztadel be-Orrajta, we-da jaheb lach otra). Tamten dał mu ten złoty kielich (jahaw leih hahu kasa de-paz). Rabbi Aba powiedział o nim (kara alej Rabbi Aba): „Nie można jej porównać do złota i szkła, a jej wartość przewyższa naczynie ze szczerego złota” (lo ja’ar’kenna zahaw u-zechuchit, u-temurata keli paz). Usiadł i zaczął się uczyć Tory, a ten człowiek dawał mu bogactwo (jatib we-la’a be-Orrajta, we-hahu bar nasz hawwa jahaw leih otra).
Sulam
285) Rabbi powiedział nieżonatemu człowiekowi: „Zajmuj się Torą, a ten człowiek da ci bogactwo”. Ten człowiek dał mu złoty kielich. Rabbi Aba powiedział o nim: „Nie można jej porównać ani ze złotem, ani ze szkłem, i nie wymienić jej na naczynie z czystego złota”[12]. Usiał więc i zajął się Torą, a tamten człowiek dostarczał mu bogactwo.
286) Po pewnym czasie pragnienie Tory weszło w jego wnętrze (le-jomin aal chamidu de-Orrajta be-me’oj). Pewnego dnia siedział i płakał (joma chad hawwa jatib, wa-hawwa bachei). Znalazł go jego nauczyciel, który zobaczył, że płacze (aszkechej rabbej de-hawwa bachei). Powiedział mu (amar lo): „Dlaczego płaczesz?” (al ma ka-bachit). Odpowiedział mu (amar lo): „Jeśli dla tego bogactwa mielibyśmy porzucić życie w przyszłym świecie, to nie chcę niczego poza zasługą zdobycia go dla siebie” (u-ma manachna chaje de-alma de-atej, be-gin haj, la ba’ina ela le-mizke le-gabaj). Powiedział mu (amar lo): „Teraz widzę, że rzeczywiście działałeś dla Imienia Niebios” (haszta sz’ma minah de-ha le-szem szamajim ka-awed).
Sulam
286) Z czasem ogarnęło go od wewnątrz gorące pragnienie Tory. Pewnego dnia siedział i płakał. Rabbi zastał go płaczącego i zapytał: „Dlaczego płaczesz?” Odpowiedział: „Co ja oddaję za to bogactwo – życie w przyszłym świecie! Nie chcę już uczyć się dla tego człowieka, lecz chcę dostąpić Tory dla siebie”. Rabbi Aba pomyślał: „Teraz widać, że działa już leszem szamajim (dla imienia niebios)”.
287) Zawołał tego człowieka i powiedział mu (kara leih le-hahu gawra, amar lo): „Weź swoje bogactwo i daj je sierotom i ubogim, a ja dam ci większy udział w Torze, we wszystkim, czym się zajmujemy” (tol otrech we-haw leih le-jatmej u-le-miskenej, wa-ana jahibna lach chulak jatir be-Orrajta, be-kol ma da-anan la’an). Rabbi Jose zwrócił mu ten złoty kielich (ahadar leih Rabbi Jose hahu kasa de-paz), i od tego dnia jego imię nie zostało oddzielone od niego i jego potomków – Ben Pazi (we-ad joma la a’adej szemej u-min benoj, Ben Pazi), i tak powstał Rabbi Jose ben Pazi (we-hajnu Rabbi Jose Ben Pazi). Zasłużył on i jego synowie na wielką Torę (we-zaka le-kama Orrajta, hu u-benoj), ponieważ nie ma większej nagrody na świecie niż dla tego, kto zajmuje się Torą (de-leit lach agar tav be-alma ke-man de-la’ej be-Orrajta).
Sulam
287) Zawołał tego człowieka i powiedział mu: „Weź swoje bogactwo i oddaj je sierotom i ubogim. A ja dam ci większy udział w Torze ze wszystkiego, czego się uczymy”, i zwrócił mu złoty kielich. Gdyż nie ma lepszej nagrody na świecie niż możliwość zajmowania się Torą. I nie potrzeba za nią niczego w zamian, jak powiedziano: „Nie można jej porównać ani ze złotem, ani ze szkłem, i nie wymienić jej na naczynie z czystego złota”72.
288) „Po tych wydarzeniach było słowo Stwórcy do Awrama w widzeniu, mówiąc” itd. (achar ha-dewarim ha-ele haja dewar Haszem el Awram ba-machaze le-emor we-go). W każdym miejscu w Torze, gdzie jest napisane „w widzeniu” (be-kol atar di-ktiw be-Orrajta ba-machaze), odnosi się to do imienia, które objawiło się praojcom (da szema de-itgalej la-awahan), a które to jest? Szadaj (u-man ihu? Szadaj), jak jest powiedziane (sze-ne’emar): „I objawiłem się Awrahamowi, Izaakowi i Jakubowi jako El Szadaj” (wa-era el Awraham, el Jicchak we-el Jaakow be-El Szadaj). Jak jest powiedziane (ke-di-amar): „Który widzenie Szadaj ogląda” (aszer machaze Szadaj jecheze). I to jest widzenie, z którego ukazują się wszystkie wyższe wizje (we-da ihu chejzu de-kol chezwan ila’in itchazjan mi-gawwej), jak to objawienie, w którym ukazują się wszystkie formy i wszystko jest jednym (ke-haj mar’eh, de-kol dijoknin itchazjan bej, we-kolla chad). „Objawienie” i „widzenie” to jedno, to jest język aramejski, a to język święty (mar’eh machaze chad hu, da targum, we-da laszon ha-kodesz).
Sulam
288) „Po tych wydarzeniach było słowo Stwórcy do Awrama w widzeniu”55. Za każdym razem, gdy Tora mówi: „w widzeniu (ba-machaze במחזה)”, chodzi o imię, które objawiło się praojcom – imię Szadaj (שדי). Powiedziano: „Objawiałem się Awrahamowi, Icchakowi i Jaakowowi jako Władca Wszechmogący (El Szadaj)”62, a także powiedziano: „Widzi objawienie Wszechmogącego (Szadaj)”61. To jest ten obraz, w którym widoczne są wszystkie wyższe obrazy, podobnie jak w lustrzanym szkle, w którym widoczne są wszystkie formy. I wszystko jest jednym – obraz i widzenie. Są one jednością, tylko jedno to tłumaczenie, a drugie to święty język.
289) Rabbi Jose powiedział (amar Rabbi Jose): „Wielu jest w Torze takich przypadków” (saggijin inun be-Orrajta), i dlatego Onkelos miał prawo tłumaczyć to w tym języku, w którym Stwórca objawił się w Torze (we-al da hawwa leih reszu le-Onkelos, le-targem be-hahu liszna de-galej Kudsza Brich Hu be-Orrajta). A ten język jest ukryty przed wyższymi aniołami (we-liszna da satim ihu mi-go mal’achej ila’a). „W widzeniu” (ba-machaze) – to znaczy, że było to ukryte przed wyższymi aniołami, którzy tego nie znali, gdy mówił o tym do Awrahama (da-hawa satim mi-mal’achej ila’ej de-la jad’ei be-da, kad memalej bej be-Awraham).
Sulam
289) W Torze jest wiele aramejskich słów. Dlatego Onkelos otrzymał pozwolenie na przetłumaczenie Tory na ten język, który Stwórca objawił w Torze. Język ten jest niezrozumiały dla aniołów wyższych, i oni go nie rozumieli, gdy Stwórca mówił z Awrahamem.
290) Jaki jest tego powód? (maj ta’am) Ponieważ Awraham nie był jeszcze obrzezany i był nieobrzezany, co oznacza, że jego ciało było zamknięte (be-gin de-Awraham la hawwa mahul, wa-hawwa arel, setim bisra). I dlatego było to przed nimi ukryte w języku Targumu (u-be-gin kach hawwa satim mi-najhu, be-liszon targum). Podobnie było w przypadku Bilama, jak jest napisane (ke-gawna da Bilam, di-ktiw): „Który widzenie Szadaj ogląda” (aszer machaze Szadaj jecheze). To słowo było ukryte przed aniołami służebnymi (satim hawwa mila mi-go mal’achej haszaret), aby nie mieli wymówki, że Stwórca mówił do tego nieczystego nieobrzezanego (be-gin de-la jehej lon pitra, de-Kudsza Brich Hu memalej be-hahu arel mesa’awa). Ponieważ święci aniołowie nie posługują się językiem Targumu (de-ha mal’achej kadiszej la’aw nizkakin be-liszon targum).
Sulam
290) Dlaczego więc Stwórca mówił do Awrahama w języku, którego nie rozumieli aniołowie? Chodzi o to, że Awraham nie był obrzezany, miał nieobrzezany napletek. Dlatego rozmowa toczyła się w języku tłumaczenia, niezrozumiałym dla aniołów. Podobnie powiedziano o Bilamie: „Widzi objawienie Wszechmogącego (Szadaj)”61. Słowo „widzi (jecheze יחזה)”, które odnosi się do języka aramejskiego, było niezrozumiałe dla aniołów służebnych, aby nie mogli powiedzieć, że Stwórca mówił z tym nieobrzezanym grzesznikiem. Gdyż święci aniołowie nie potrzebują języka tłumaczenia, dlatego nie wiedzieli, że Stwórca mówił z Bilamem.
291) A jeśli powiesz, że aniołowie tego nie znają, przecież Gabriel nauczył Józefa siedemdziesięciu języków, a Targum jest jednym z siedemdziesięciu języków (i te’ma de-la jad’ei, we-ha Gabriel olif le-Josef szew’im laszon, we-Targum chad me-szew’im laszon hu). Tylko wiedzieć – wiedzą, ale nie posługują się nim (ela minda jad’ei, awal la nizkakin tenan), ponieważ nie dbają o niego i nie zwracają na niego uwagi (de-la chajiszei we-la maszgichin alej), gdyż jest dla nich wstrętny bardziej niż wszystkie inne języki (de-ha ma’is ihu kamajhu, mi-kol szear laszon).
Sulam
291) Czyż aniołowie nie znają języka tłumaczenia? Przecież Gawriel nauczył Josefa siedemdziesięciu języków, a tłumaczenie to jeden z siedemdziesięciu języków. Znają go, ale się nim nie przejmują i go nie pilnują, gdyż ten język jest im najbardziej wstrętny ze wszystkich języków.
292) A jeśli powiesz (we-i te’ma): skoro ten język jest wstrętny dla wyższych aniołów, to dlaczego Onkelos przetłumaczył Torę na ten język, a Jonatan ben Uzjel przetłumaczył Pisma? (ho’il u-ma’is ihu mi-mal’achej ila’ej, amaj Targum Onkelos orajta be-haj laszon, we-Jonatan ben Uzjel ha-mikra). Tylko że jest on wstrętny dla nich, a tak było potrzebne, aby nie było zazdrości u wyższych aniołów wobec Israela bardziej niż już istnieje (ela ma’is hu kamajhu, we-hachi itztarich de-leit kinna le-mal’achej ila’ej ba-hadajhu de-Israel jatir). I dlatego Targum Tory i Proroków jest taki (we-al da Targum Tora u-mikra kach), i nie jest on wstrętny, ponieważ w wielu miejscach Stwórca zapisał go w Torze w ten sposób (we-la’aw ma’is ihu, de-ha be-kama duchtej katav Kudsza Brich Hu be-Orrajta hachi).
Sulam
292) Ale jeśli jest on wstrętny aniołom wyższym, to dlaczego Onkelos przetłumaczył Torę na ten język, a Jonatan ben Uziel – Pisma? Jednakże jest on wstrętny tylko im (aniołom), i tak powinno być, aby wyżsi aniołowie nie zazdrościli Israelowi. Dla nas zaś nie jest on wstrętny. Dlatego Torę i Pisma przetłumaczono na ten język i nie jest on dla nas odpychający. Przecież w kilku miejscach Tory sam Stwórca napisał w tym języku.
293) I dlatego jest on ukryty przed wyższymi, świętymi aniołami (u-be-gin kach satim ihu mi-go mal’achej ila’ej kadiszej). I dlatego objawił się Awrahamowi w ukryty sposób, aby święci aniołowie nie zwracali na to uwagi i aby nie mieli wymówki, że Stwórca objawił się człowiekowi nieobrzezanemu (we-al da itgalej bej be-Awraham be-orach satim, de-la jiszgichun bej mal’achin kadiszin, we-la jehej lon pitra, de-Kudsza Brich Hu itgalej al bar nasz arel).
Sulam
293) Z powodu tego, że jest on ukryty przed wyższymi świętymi aniołami, objawił się również Awrahamowi w ukryty sposób, aby święci aniołowie nie zwrócili na niego uwagi i nie mieli pretekstu do oskarżenia, że Stwórca objawił się człowiekowi nieobrzezanemu.
294) Kiedy objawił się mu w sposób jawny, widoczny dla wyższych aniołów? (ejmataj itgalej leih be-itgallja de-mal’achej ila’ej) Wtedy, gdy dał mu święte, trwałe przymierze (kad jahiv leih berit kijama kadisza), jak jest napisane (di-ktiw): „I przemówił do niego Elohim, mówiąc” (wa-jedaber ito Elohim le-emor). Tutaj pojawia się imię Elohim, które odnosi się do Stwórcy, i nie jest napisane „w widzeniu” (Elohim szema de-Kudsza, we-la ketiw ba-machaze), co oznacza, że imię zostało objawione w pełni (szema be-itgallja).
Sulam
294) Kiedy więc Stwórca objawił mu się jawnie przed wyższymi aniołami? Gdy dał mu znak świętego przymierza. Wtedy powiedziano: „I mówił do niego Wszechmogący, mówiąc…”[13]. Wszechmogący (Elohim) – to święte imię. Tutaj nie powiedziano „w widzeniu”, lecz pojawia się objawione imię – Elohim.
295) „Mówiąc” (le-emor). Co oznacza „mówiąc”? (maj le-emor) Oznacza to, aby zostało wypowiedziane i ogłoszone we wszystkich językach, aby nie pozostało w ukryciu (le-emor u-le-achraza be-kol laszon, de-la tehej be-itkasja). Nie w innym języku, lecz w języku, którym wszyscy się posługują, aby mogli mówić jeden do drugiego i aby nie mogli oskarżać ani przedstawiać wymówki (la’aw be-liszan achara, ela be-liszan de-kolla misztajin bah, de-jachlej le-meimar da le-da, we-la jachlej le-katraga u-le-meimar pitra). Dlatego jest napisane: „I przemówił do niego Elohim, mówiąc” (we-al da: wa-jedaber ito Elohim le-emor). Tutaj jest imię „Elohim”, a nie „widzenie” (Elohim, we-lo machaze), ponieważ wprowadził go w święte, trwałe przymierze i zbliżył go do siebie (be-gin de-hawa me’ail leih be-berit kijama kadisza, we-karew leih le-gabei).
Sulam
295) „Mówiąc” oznacza – mówiąc i ogłaszając we wszystkich językach, to znaczy, że Stwórca mówił do Awrahama w sposób, który nie był już ukryty przed aniołami. I nie innym językiem, czyli tłumaczenia, lecz językiem, którym mówią wszyscy – aby mogli przekazać to sobie nawzajem i nie mieli powodu do oskarżeń. Dlatego powiedziano: „I mówił do niego Wszechmogący, mówiąc”. Wszechmogący (Elohim), a nie „w widzeniu”, ponieważ włączył go w znak świętego przymierza i przybliżył go do siebie.
296) Rabbi Jehuda powiedział (Rabbi Jehuda amar): Dlatego litera „hej” w Imieniu Stwórcy nie została mu dana, dopóki nie został obrzezany (be-gin kach et Haszem la itjehew leih ad de-itgazzar). Jaki jest tego powód? (maj ta’am) Ponieważ „hej” rzeczywiście nazywana jest przymierzem (de-ihi mamasz berit ikrei). I dlatego, gdy wszedł w przymierze, wtedy została mu dana litera „hej” (we-al da kejwan de-aal be-berit, kedein itjehewat leih ot hej), jak jest napisane (di-ktiw): „Oto Moje przymierze z tobą, i będziesz ojcem wielu narodów, i nie będzie już nazywane twoje imię Awram” itd. (ani hinej beriti ittach we-hajita le-aw hamon gojim, we-lo jikare od szimcha Awram we-go).
Sulam
296) Dlatego nie została mu dana litera „hej” (ה), czyli Szchina, dopóki nie dokonał obrzezania, ponieważ nazywana jest ona prawdziwym przymierzem. I dlatego, gdy wszedł w przymierze, jego imię zostało wzbogacone o literę „hej” (ה), jak powiedziano: „Ja – oto przymierze Moje z tobą: będziesz ojcem wielu narodów. I nie będziesz już nazywany Awramem (אברם), lecz twoje imię będzie Awraham (אברהם)”[14].
[1] Tora, Bemidbar (Księga Liczb), 24:4. „Oto wypowiedź Bilama, syna Beora, męża o przenikliwym oku – wypowiedź tego, który słyszy słowa Wszechmogącego, zna myśl Najwyższego, widzi wizję Wszechmocnego, padając, lecz mając otwarte oczy”.
[2] Tora, Szmot (Księga Wyjścia), 6:3. „I objawiłem się Awrahamowi, Icchakowi i Jaakowowi jako El Szaddaj, lecz nie dałem im poznać Mojego imienia JHWH”.
[3] Tora, Bereszit (Księga Rodzaju), 12:7. „I ukazał się Stwórca Awramowi, i powiedział: ‘Twojemu potomstwu dam tę ziemię’. I zbudował tam ołtarz dla Stwórcy, który mu się objawił”.
[4] Tora, Bereszit (Księga Rodzaju), 12:9. „I wędrował Awram, posuwając się dalej ku Negewowi”.
[5] Zob. wyżej, p. 160.
[6] Tora, Bereszit (Księga Rodzaju), 1:1. „Na początku stworzył Wszechmogący niebo i ziemię”.
[7] Prorocy, Jirmijahu (Księga Jeremiasza), 33:25. „Tak mówi Stwórca: ‘Jeśli nie byłoby Mojego przymierza dnia i nocy, to nie ustanowiłbym praw nieba i ziemi’”.
[8] Zob. Zohar, parasza Bereszit, część 1, p. 358, od słów: „Dlatego rabbi Szimon mówi…”.
[9] W tym przypadku na hebrajskim wydarzenia i słowa są oznaczane jednym słowem: דברים (Dwarim).
[10] Tora, Dewarim (Księga Powtórzonego Prawa), 5:18. „I nie będziesz pożądał żony swojego bliźniego, i nie będziesz pragnął domu swojego bliźniego, jego pola, jego sługi, jego służebnicy, jego wołu, jego osła ani niczego, co należy do twojego bliźniego”.
[11] Pisma, Miszlej (Księga Przysłów), 8:21. „Abym obdarzyła dziedzictwem tych, którzy mnie miłują, i ich skarbce napełnię”.
[12] Pisma, Ijow (Księga Hioba), 28:17. „Nie może być porównana do złota ani szkła, a nie można jej wymienić za naczynie z czystego złota”.
[13] Tora, Bereszit (Księga Rodzaju), 17:3. „I upadł Awram na twarz swoją, a Wszechmogący rozmawiał z nim, mówiąc: ‘Oto Moje przymierze z tobą: będziesz ojcem mnóstwa narodów’”.
[14] Tora, Bereszit (Księga Rodzaju), 17:4-5. „Oto Moje przymierze z tobą: będziesz ojcem mnóstwa narodów. I nie będziesz już nazywany Awramem, ale twoje imię będzie Awraham”.