58) „I wziął Awram Saraj, swoją żonę” (wa-jikach Awram et Saraj iszto). Co oznacza „i wziął”? (mahu wa-jikach) Tylko że pociągnął ją słowami wyniosłymi (ela, amszich lah be-milej ma’alejta), ponieważ człowiek nie ma prawa wyprowadzić swojej żony, aby poszła do innej ziemi bez jej zgody (be-gin de-leit leih reszu le-bar nasz le-afaka ittej, le-mehech be-ar’a achar’a be-la re’uta di-lah). I tak samo jest powiedziane (we-chen hu omer): „Weź Aarona” (kach et Aharon), „Weź lewitów” (kach et ha-Lewijim). Dlatego jest napisane (u-be-gin kach wa-jikach Awram), że przekonał ją słowami (maszich lah be-milin) i uświadomił jej drogi ludzi tego pokolenia, jak bardzo są źli (we-oda lah orchehon de-inun bnej dara, kama biszin). Dlatego jest napisane (u-be-gin kach): „I wziął Awram Saraj, swoją żonę” (wa-jikach Awram et Saraj iszto).
Sulam
58) „I wziął Awram Saraj, swoją żonę…”50 – to znaczy, przyciągnął ją dobrymi słowami, ponieważ człowiek nie ma prawa zabrać swojej żony do innej ziemi bez jej zgody. Podobnie powiedziano: „Weź Aarona”[1], „Weź lewitów”[2]. Dlatego „wziął Awram”, czyli przyciągnął ją słowami i oznajmił jej, jak złe są drogi całego pokolenia. I dlatego powiedziano: „Wziął Awram Saraj, swoją żonę”.
59) „I Lota, syna brata swego” (we-et Lot ben achiw). Co zobaczył Awraham, że chciał przywiązać go do siebie? (ma chama Awraham le-dabka immej Lot). Tylko dlatego, że przewidział w duchu świętości (ela be-gin de-cafa be-ruach ha-kodesz), że ma z niego wyjść Dawid (de-zamin le-meipak minej Dawid). „I dusze, które uczynili w Charanie” (we-et ha-nefesz aszer asu be-Charan) – to są prozelici i prozelitki, którzy przygotowali swoje dusze (ilein gerim we-gijorot de-atkinu nafszajhu). Awraham nawracał mężczyzn (Awraham megajer gubrin), a Sara nawracała kobiety (we-Sara megajeret naszin). I przypisuje się im to tak, jakby ich stworzyli (u-ma’ale alejhon ke-ilu awadu lehon).
Sulam
59) „…I Lota, syna swojego brata…”50. Dlaczego Awraham postanowił przyłączyć do siebie Lota? Chodzi o to, że dostrzegł w nim ducha sprawiedliwości, z którego miał wywodzić się Dawid.
„…I dusze, które pozyskali w Charanie…”50 – to mężczyźni i kobiety, którzy przeszli na ich stronę i naprawili swoje dusze. Awraham nauczał mężczyzn, którzy do nich dołączyli, a Sara nauczała kobiety. Dlatego Pismo przypisuje to im, jak gdyby sami ich pozyskali.
60) Rabbi Aba powiedział (amar Rabbi Aba): Jeśli tak, to ilu ludzi było? (i hachi, kama bnej nasza hawu). Czy można powiedzieć, że wszyscy poszli z nim? (i te’ma de-kolhu azalu immej). Rabbi Elazar powiedział (amar Rabbi Elazar): Tak (ein). Dlatego wszyscy ludzie, którzy szli z nim (u-be-gin kach kolhu bnej nasza da-hawu azlin immej), wszyscy byli nazywani ludem Elohim Awrahama (kolhu ikrun am Elohej Awraham). I przechodził przez ziemię i nie bał się (wa-hawa ma’awar be-ar’a, we-la hawwa dachil), jak jest napisane (di-ktiw): „I przeszedł Awram przez ziemię” (wa-ja’awor Awram ba-arec).
Sulam
60) Wielu ludzi było ich zwolennikami. Ale czy można twierdzić, że wszyscy oni poszli z nimi? Właśnie dlatego wszyscy ludzie, którzy poszli z nimi, zostali nazwani ludem Stwórcy Awrahamowego[3], i on bez lęku przeszedł przez tę ziemię, jak powiedziano: „Przeszedł Awram przez tę ziemię”[4].
61) Rabbi Aba powiedział do niego (amar lo Rabbi Aba): Gdyby było napisane „A dusze, które uczynili w Charanie” (i hawwa ketiw we-ha-nefesz aszer asu be-Charan), powiedziałbym tak (hawwa amina hachi). Ale jest napisane „i dusze” (ela, we-et ha-nefesz ketiw). „Et” oznacza pomnożenie (et le-asga’a), co wskazuje na zasługę wszystkich dusz, które szły z nim (zchuta de-kolhu nafszan, da-hawu azlej immej). Ponieważ każdy, kto przyczynia się do zasługi innego, ta zasługa pozostaje przy nim i nie oddala się od niego (de-kol man de-mezake le-achara, hahu zchuta talja bej, we-la aadej minej). Skąd to wiemy? (menalan) Z tego, co jest napisane (di-ktiw): „I dusze, które uczynili w Charanie” (we-et ha-nefesz aszer asu be-Charan). Zasługa tych dusz szła razem z Awrahamem (zchuta de-inun nafszan hawwa azil immej de-Awraham).
Sulam
61) Powiedziano nie tylko: „dusze, które oni pozyskali w Charanie”, czyli że dzięki ich liczebności nie obawiał się przechodzić przez tę ziemię. Ale powiedziano: „Te dusze”, z użyciem zaimka wskazującego „te (את et)”. Słowo „te (את et)” włącza w to zasługi wszystkich tych dusz, które szły z nim. Dlatego Awraham przechodził przez ziemię bez strachu – ponieważ każdemu, kto pomaga innym osiągnąć zasługę, jest to przypisywane na jego korzyść i zawsze mu sprzyja. Jak powiedziano: „te dusze, które oni pozyskali w Charanie” – to znaczy, że zasługa tych dusz towarzyszyła Awrahamowi.
62) „Idź dla siebie” (Lech Lecha). Rabbi Szymon powiedział (amar Rabbi Szymon): Jaki jest powód, że pierwsze objawienie, w którym Stwórca objawił się Awrahamowi (maj ta’ma de-giluja kadma’a de-itgalej Kudsza Brich Hu alej de-Awraham), zaczyna się od „Idź dla siebie”? (patach be-Lech Lecha). Ponieważ aż do tego momentu Stwórca nie rozmawiał z nim (de-ha ad hacha, la malel immej Kudsza Brich Hu). Dlaczego więc rozpoczął od „Idź dla siebie”? (ma ta’am patach Lech Lecha). Tylko dlatego, że jak zostało powiedziane (ela, ha kaamru), jest to aluzja w liczbowej wartości do stu (de-ramaz be-chuszbenej me’a), ponieważ w wieku stu lat urodził mu się syn (de-ha le-me’a sznin itjilid leih bar).
Sulam
62) Jaki jest sens tego, że przy pierwszym objawieniu się Stwórcy Awrahamowi rozpoczął On od słów: „Idź”[5]? Przecież do tego momentu Stwórca jeszcze nie mówił z Awrahamem. Dlaczego więc zaczął od „Idź (lech lecha)”? Zasugerował mu tymi słowami „lech lecha (לֶךְ לְךָ)”, których wartość numeryczna wynosi „sto”, że w wieku stu lat urodzi mu się syn[6].
63) Ale chodź i zobacz (awal ta chezi), wszystko, co Stwórca czyni na ziemi (kol ma de-awid Kudsza Brich Hu be-ar’a), jest tajemnicą mądrości (kolla raza de-chachmeta ihu). Ponieważ Awraham nie był jeszcze przywiązany do Stwórcy tak, jak powinien (be-gin de-Awraham la hawwa dabik bej be-Kudsza Brich Hu, kedein kidka chazi), powiedział do niego „Idź dla siebie” (amar leih Lech Lecha). Jest to aluzja do tego miejsca, do którego miał się zbliżyć, by przylgnąć do Stwórcy (we-da remez le-hahu atar de-ba’ej le-itkarewa ba-hadej de-Kudsza Brich Hu), i jest to pierwszy stopień do wejścia w Stwórcę (we-ihu darga kadma’a le-a’ala le-Kudsza Brich Hu). Dlatego jest napisane „Idź dla siebie” (be-gin kach Lech Lecha).
Sulam
63) Wszystko, co Stwórca czyni na ziemi, niesie w sobie mądrość. Ponieważ Awraham nie był jeszcze w pełni zjednoczony ze Stwórcą w należny sposób, powiedział mu: „Idź”. Było to pośrednie wskazanie miejsca, w którym miał się zbliżyć do Stwórcy – pierwszego stopnia na drodze do Niego. I dlatego powiedziano: „Idź”.
64) I tego stopnia Awraham nie mógł osiągnąć (we-haj darga la jechil Awraham le-it’achada bej), dopóki nie wszedł do ziemi, gdzie miał go przyjąć ten stopień (ad de-je’ol le-ar’a de-taman jekabel leih le-hahu darga). Podobnie jest napisane (ke-gawna da ketiw): „I zapytał Dawid Stwórcę, mówiąc: Czy mam wejść do jednego z miast Judy? I powiedział Stwórca: Wejdź. I powiedział: Dokąd mam wejść? I powiedział: Do Hebronu” (wa-jiszal Dawid ba-Haszem le’emor: Ha’e’ele be-achat me-arej Jehuda? Wa-jomer Haszem: Ale. Wa-jomer: Ana e’ele? Wa-jomer: Chebrona). Czy skoro Saul umarł, a królestwo zostało przyznane Dawidowi (we-chi kejwan de-mit Szaul, u-malchuta itchaze le-Dawid), to dlaczego nie otrzymał królestwa od razu nad całym Israelem? (ama’j la kabel malchuta mijad al kol Israel).
Sulam
64) Tu we wszystkim kryje się ukryta mądrość. Awraham nie może przebywać na tym stopniu, dopóki nie wkroczy do ziemi Israela, ponieważ to tam otrzymuje się ten stopień. Podobnie powiedziano: „Zapytał Dawid Stwórcę”[7]. Ponieważ po śmierci Szawła Dawid stał się godny otrzymania królestwa. Dlaczego więc nie objął od razu panowania nad Israelem, lecz musiał najpierw królować przez siedem lat w Chewronie?
65) Tylko wszystko jest tajemnicą mądrości (ela kolla raza de-chachmeta ihu), ponieważ Dawid nie mógł otrzymać królestwa (be-gin de-Dawid leit leih le-kabla malchuta), dopóki nie połączył się z praojcami, którzy byli w Hebronie (ela ad de-jitchabar ba-awahan, de-inun be-Chebron), a wtedy przez nich miał otrzymać królestwo (u-kedein be-ho jekabel malchuta). Dlatego pozostawał tam przez siedem lat (we-al da it’akav taman szewa sznin), aby mógł przyjąć królestwo w należny sposób (be-gin di-kabel malchuta kidka ja’ot), a wszystko to jest tajemnicą mądrości i służyło naprawie jego królestwa (we-kolla be-raza de-chachmeta u-be-gin di-taken malchutej). W taki sam sposób Awraham nie wszedł w istnienie Stwórcy (ke-gawna da, Awraham la aal be-kijuma de-Kudsza Brich Hu), dopóki nie wszedł do ziemi (ad de-aal le-ar’a).
Sulam
65) Dawid nie mógł otrzymać królestwa (Malchut), dopóki nie połączył się z praojcami spoczywającymi w Chewronie, i dopiero wtedy, dzięki ich wsparciu, otrzymał królestwo. Dlatego przebywał w Chewronie przez siedem lat, aby przyjąć Malchut w należny sposób, ponieważ jego Malchut miało być już naprawione. Tak samo Awraham nie osiąga pełni istnienia w Stwórcy, dopóki nie wkroczy do ziemi Israela.
Wyjaśnienie: Najpierw Malchut, Nukwa Zeir Anpina, jest budowana w stanie „dwóch wielkich świateł”, to znaczy, jej poziom jest całkowicie równy Zeir Anpinowi, i oboje używają jednej korony (Keter), czyli oboje otrzymują swoje świecenie z jednego źródła – z Biny. Jej prawa linia, czyli chasadim, jest odbierana przez Zeir Anpina, a jej lewa linia, świecenie Hochmy w kropce szuruk, jest odbierane przez Nukwę. Wtedy oboje stanowią cztery filary wyższego tronu, czyli Biny. Zeir Anpin – HaGaT – stanowi trzy filary tronu, a Nukwa, czyli Malchut, jest czwartym filarem. A ponieważ Nukwa nie może dawać światu mohin, ponieważ to nie jest jej miejsce, nazywane są one mohin achoraim (tylne mohin) – Chewron, ponieważ jest połączona z praojcami, czyli z HaGaT, na tym samym poziomie.
Następnie Malchut zstępuje stamtąd i otrzymuje swoją strukturę w miejscu od chaze Zeir Anpina i niżej w stanie „małego światła”. I wtedy poprzez Zeir Anpina otrzymuje dwa rodzaje mohin – achoraim i panim (tylne i przednie), i wypełnia się doskonałymi mohin wielkiego stanu, przekazując je światu. Wtedy staje się właściwością „ziemi Israela”, a świecenie Hochmy jest przekazywane tylko przez nią.
Dawid stanowi budowę dla Malchut, czyli Nukwy Zeir Anpina. Dlatego nie może otrzymać królestwa nad całym Israelem i stać się budową dla Malchut, nazywanej ziemią Israela, dopóki nie obejmie tronu w Chewronie i nie stanie się tam budową dla Malchut, nazywanej Chewronem. Stamtąd pochodzą pierwsze mohin Malchut, które otrzymuje od Biny, ponownie stającej się Hochmą. I dzięki temu, że Dawid otrzymał mohin Chewronu, mógł później otrzymać doskonałe mohin z właściwości „ziemi Israela” i objąć królestwo nad całym Israelem.
Gdyby jednak nie otrzymał mohin Chewronu, nie mógłby otrzymać mohin ziemi Israela, ponieważ brakowałoby mu mohin związanych ze świeceniem lewej linii Biny, które można otrzymać jedynie w Chewronie. Dlatego powiedziano: „Dawid nie mógł otrzymać królestwa (Malchut), dopóki nie połączył się z praojcami spoczywającymi w Chewronie”.
Awraham natomiast stanowił budowę dla HaGaT Zeir Anpina, a jego fundament znajdował się w Hesed Zeir Anpina. Jak wiadomo, Zeir Anpin zawsze przebywa w ukrytych chasadim, z wyjątkiem czasu, gdy napełnia Nukwę – wtedy otrzymuje dla niej mohin świecenia Hochmy i sam również je zawiera.
Dlatego powiedziano: „Ponieważ Awraham nie był jeszcze zjednoczony ze Stwórcą w należny sposób, powiedział mu: «Idź»”. Dopóki nie zaczął przekazywać mohin Nukwie, miał jedynie chasadim ukryte przed Hochmą. I ponieważ brakowało mu świecenia Hochmy, nie był zjednoczony ze Stwórcą w należny sposób, ponieważ nie wywoływał ziwuga Stwórcy i Jego Szhiny. Dlatego Stwórca powiedział mu: „Idź” – czyli zasugerował mu, aby zaczął przybliżać Szhinę do Stwórcy. To pierwszy stopień w kierunku stania się budową dla Stwórcy, ponieważ dopóki Awraham nie wywoła ziwuga Stwórcy i Jego Szhiny, nie może zjednoczyć się ze Stwórcą.
„Awraham nie może przebywać na tym stopniu, dopóki nie wkroczy do ziemi Israela”. Osiągnięcie tego stopnia oznacza dostąpienie mohin świecenia Hochmy poprzez wywołanie ziwuga Stwórcy i Jego Szhiny. A przyciągnąć ją może jedynie przebywając w ziemi Israela, ponieważ tam Nukwa zostaje naprawiona poprzez mohin w stanie „panim be-panim” (twarzą w twarz) ze Stwórcą i może przekazywać napełnienie światu. Dlatego przybycie Awrahama do ziemi Israela jest porównywane do królestwa Dawida w Chewronie. Tak jak król Dawid, stanowiący budowę dla Nukwy, nie może otrzymać doskonałej Malchut, właściwości „ziemi Israela”, dopóki nie otrzyma świecenia Hochmy od Biny jako czwartego filaru wyższego tronu, czyli właściwości Malchut Chewronu, tak samo Awraham, stanowiący budowę dla Zeir Anpina, nie mógł dostąpić doskonałego zjednoczenia z Zeir Anpinem, dopóki nie przybył do ziemi Israela i nie wywołał ziwuga Stwórcy i Jego Szhiny, dzięki czemu sam również osiągnął świecenie Hochmy.
Dlatego powiedziano: „Tak samo Awraham nie osiąga pełni istnienia w Stwórcy, dopóki nie wkroczy do ziemi Israela”. Tak jak Dawid nie był godzien zjednoczyć się z doskonałą Malchut, czyli ziemią Israela, z powodu braku mohin świecenia Hochmy, które zstępują do niego tylko w Chewronie, tak samo Awraham nie był godzien zjednoczyć się ze Stwórcą z powodu braku mohin świecenia Hochmy, które zstępują do niego tylko w ziemi Israela.
[1] Tora, Wajikra (Księga Kapłańska), 8:2. „Weź Aharona i jego synów z nim, i szaty, i olej namaszczenia, i byka ofiary za grzech, i dwa barany, i kosz przaśników”.
[2] Tora, Bemidbar (Księga Liczb), 3:45. „Weź lewitów zamiast wszystkich pierworodnych wśród synów Israela oraz bydło lewitów zamiast ich bydła, i lewici będą Moimi – Ja jestem Stwórca”.
[3] Pisma, Tehilim (Księga Psalmów), 47:10. „Bo królem całej ziemi jest Stwórca, śpiewajcie Mu pieśń mądrości”.
[4] Tora, Bereszit (Księga Rodzaju), 12:6. „I przeszedł Awram przez tę ziemię aż do miejsca Szechem, do dębu More, a Kanaanita był wtedy w tej ziemi”.
[5] Tora, Bereszit (Księga Rodzaju), 12:1. „I powiedział Stwórca do Awrama: ‘Wyjdź ze swojej ziemi, ze swojej ojczyzny i z domu swojego ojca do ziemi, którą ci wskażę’”.
[6] Tora, Bereszit (Księga Rodzaju), 21:5. „A Awraham miał sto lat, gdy urodził mu się Icchak, jego syn”.
[7] Prorocy, Szmuel Bet (II Księga Samuela), 2:1. „I stało się potem, że zapytał Dawid Stwórcę, mówiąc: ‘Czy mam pójść do jednego z miast Judy?’. I powiedział mu Stwórca: ‘Idź’. I zapytał Dawid: ‘Dokąd mam pójść?’. I powiedział: ‘Do Chebronu’”.