173) „I zobaczył Elohim wszystko, co uczynił, i oto było bardzo dobre” (wa-jare Elohim et kol aszer asa, we-hine tow me’od). Tutaj naprawiono to, co nie zostało powiedziane „że było dobre” drugiego dnia, ponieważ wtedy została stworzona śmierć (hacha ittakkan, mah de-la itmar ki tow ba-szeni, be-gin de-itberai bej mota). A tutaj jest powiedziane: „I oto było bardzo dobre” (we-hacha itmar: we-hine tow me’od). I jest tak, jak powiedzieli towarzysze: „I oto było bardzo dobre” – to jest śmierć (we-azla ke-ma de-amrei chawraja: we-hine tow me’od, zeh mawet).
Sulam
173) „I zobaczył Wszechmogący wszystko, co stworzył, i oto było bardzo dobre”[1] – tutaj zostało naprawione to, o czym nie powiedziano „i oto było dobre” drugiego dnia, ponieważ w tym dniu została stworzona śmierć, a tutaj powiedziano, że „było bardzo dobre”. I przyjaciele wyjaśnili fragment „i oto było bardzo dobre”, że mówi on o śmierci. W takim razie drugi dzień również oznacza zasługę, ponieważ powiedziano o nim „i oto było dobre”, mimo że tego dnia została stworzona śmierć, ponieważ tutaj, szóstego dnia, objawiło się, że śmierć jest „bardzo dobra”[2].
174) „I zobaczył Elohim wszystko, co uczynił, i oto było bardzo dobre” (wa-jare Elohim et kol aszer asa, we-hine tow me’od). Czyż wcześniej tego nie widział? Oczywiście, że Stwórca widział wszystko wcześniej (we-chi la chama leje kodem? Ella, kola chama leje Kudsz’a Berich Hu). A kto mówi „wszystko”, odnosi się do wszystkich pokoleń, które przyjdą później, oraz wszystkiego, co zostanie odnowione na świecie w każdym pokoleniu, zanim jeszcze nadejdą na świat (u-man de-amar et kol, le-asga’a kol darin de-jejtun lewatar ken, we-chen kol mah de-jitchadesz be-alma, be-kol dara we-dara, ad la jejtun le-alma). „Co uczynił” – to wszystkie dzieła stworzenia, w których zostały stworzone fundament i korzeń dla wszystkiego, co przyjdzie i zostanie odnowione na świecie później (aszer asa, da kol owadin di-Bereszit, de-taman itberai jesoda we-ik’ra le-kol mah de-jeitei we-jitchadesz be-alma lewatar ken). Dlatego Stwórca widział to, zanim jeszcze było, i wszystko ukształtował w dziele stworzenia (u-be-gin kach chama leje Kudsz’a Berich Hu, ad la hawa, we-szawej kola be-owada di-Bereszit).
Sulam
174) „I zobaczył Wszechmogący wszystko, co stworzył” – czyżby wcześniej nie widział, co tworzy? Przecież słowa „I zobaczył Wszechmogący wszystko, co stworzył” oznaczają, że zobaczył dopiero po tym, jak uczynił. Jednak Stwórca widział wszystko – zarówno to, co czyni, jak i wszystko, co wcześniej było uczynione. Jednak ten fragment wskazuje, że widział On wszystkie przyszłe pokolenia i wszystko, co pojawi się w światach w każdym pokoleniu, jeszcze zanim pojawiło się to w świecie. A słowa „co uczynił” obejmują całe dzieło początku stworzenia, ponieważ w dziele początku stworzenia została stworzona podstawa i korzeń wszystkiego, co pojawi się i zaistnieje w światach. Dlatego Stwórca widział wszystko jeszcze zanim to było i zawarł wszystko w dziele początku stworzenia.
Wyjaśnienie. Ponieważ dzieło początku stworzenia jest podstawą i korzeniem wszystkiego, co ma się wydarzyć, Stwórca zawarł w nim wszystko, aby móc widzieć wszystko, co będzie się działo w świecie we wszystkich pokoleniach. Na to wskazuje słowo „wszystko” w tym fragmencie. Fragment „i powiedzieć Cijonowi: Tyś moim ludem (ami)”[3] tłumaczy się następująco: „Razem ze Mną (imi) uczestniczycie, Ja rozpocząłem światy, a wy je dopełniacie”. To znaczy, że Stwórca naprawił całą rzeczywistość w taki sposób, aby ludzie mogli dokończyć to naprawienie. I ponieważ zakończenie naprawy zostało powierzone ludziom, są oni uczestnikami tego stworzenia. Dlatego istnieją dwa aspekty nieba i ziemi:
- Te, które już naprawił Stwórca – i to nazywane jest dziełem początku stworzenia.
- Nowe niebo i ziemia, które objawią się po zakończeniu naprawy, jak powiedziano: „Nowe niebo i nowa ziemia, które Ja stworzę”[4].
I o to pyta się w Zoharze. Czy słowa „i zobaczył Wszechmogący wszystko, co stworzył” obejmują tylko to, co stworzył w dziele początku stworzenia, a nie przyszłe niebo i ziemię, które zostaną naprawione dzięki dobrym czynom ludzi w każdym pokoleniu? Czyżby Stwórca nie widział jeszcze przed stworzeniem także tego, co ma być naprawione we wszystkich pokoleniach dzięki dobrym uczynkom, aż do zakończenia naprawy?
I wyjaśnia się, że słowo „wszystko” w tym fragmencie oznacza wszystkie dobre czyny, które w przyszłości zostaną dokonane w każdym pokoleniu przez sprawiedliwych. Słowa „co stworzył” odnoszą się do dzieła początku stworzenia, które już zostało dokonane, ponieważ etap naprawy rzeczywistości dokonany przez Stwórcę w dziele początku stworzenia stanowi podstawę i korzeń dla napraw, które mają zostać dokonane przez ludzi. Wynika z tego, że czyny ludzi są zawarte w dziele początku stworzenia. Dlatego wizja przyszłości znajduje się obok wizji dzieła początku stworzenia, które już zostało dokonane: słowo „wszystko” wskazuje na widzenie przyszłości, a słowa „co stworzył” – na dzieło początku stworzenia.
175) „Dzień szósty” (jom ha-sziszi). Dlaczego we wszystkich dniach nie pojawiła się litera „hej” przed nazwą dnia, a tutaj się pojawiła? (mai szena be-kolhu jomei de-la itmar be-hu hej, ella hacha). Ponieważ gdy świat się dopełnił, żeńskość połączyła się z męskością w jednym zjednoczeniu (kad isztaklal alma, itchabrat nukwa bi-dechura, be-chibbura chad). Litera „hej” w słowie „ha-sziszi” wskazuje na to, że wszystko stało się jednym (hej ba-sziszi, le-mehewe kola chad). „I zostały ukończone” – wszystko stało się jednym, wszystko zostało ukończone i dopełnione we wszystkim (wa-jechulu, isztaklalu kola chad, isztaklalu mi-kola, we-isztalimu be-kola).
Sulam
175) „I był wieczór, i był poranek – dzień szósty” – czym różni się on od wszystkich dni początku stworzenia, w których nie używa się określonej litery „hej” (ה)[5], jak tutaj, w słowach „dzień szósty” (יום השישי, jom ha-sziszi)? Przecież przy wspomnieniu pierwszego i drugiego dnia nie używa się określonej litery „hej” (ה). Jednak tutaj, gdy świat został już ukończony – czyli ZoN, ponieważ zakończyło się już dzieło początku stworzenia, to znaczy budowa ZoN – Nukwa połączyła się z Zacharem w pełnej jedności, czyli „hej” (ה) z „sziszi” (שישי, szósty), aby stać się całkowicie jednością. „I zostały ukończone niebo i ziemia”[6] – to ZoN, które zostały ukończone jako jedna całość, czyli ZoN zostały ukończone w wyniku całego dzieła początku stworzenia i otrzymały swoje pełne napełnienie.
[1] Tora, Bereszit (Księga Rodzaju), 1:31. „I widział Bóg wszystko, co uczynił, a było to bardzo dobre. I nastał wieczór, i nastał poranek – dzień szósty.”
[2] Zob. Zohar, rozdział Truma, artykuł „I oto – bardzo dobre”, p. 432-442.
[3] Prorocy, Jeszajahu (Księga Izajasza), 51:16. „Włożyłem moje słowa w twoje usta i osłoniłem cię cieniem mojej ręki, aby rozciągnąć niebiosa i założyć ziemię, i powiedzieć Syjonowi: ‘Tyś moim ludem.’”
[4] Prorocy, Jeszajahu (Księga Izajasza), 66:22. „Bo jak nowe niebo i nowa ziemia, które Ja stworzę, ostoją się przede Mną — wyrocznia Pana — tak ostoi się wasze potomstwo i wasze imię.”
[5] Litera „hej” na początku słowa wskazuje na określoność, podobnie jak rodzajnik określony.
[6] Tora, Bereszit (Księga Rodzaju), 2:1. „Tak zostały ukończone niebo i ziemia oraz cały ich zastęp.”