176) „I zostały ukończone niebo i ziemia oraz wszystkie ich zastępy” (wa-jechulu ha-szamajim we-ha-arec we-kol cewa’am). Rabbi Elazar otworzył: „Jak wielka jest Twoja dobroć, którą zachowałeś dla tych, którzy się Ciebie boją, którą uczyniłeś dla tych, którzy w Tobie pokładają ufność, wobec synów ludzkich” (ma raw tuvecha aszer tzafanta lire’echa, pa’alta la-chosim bach, neged bnej adam). Przyjdź i zobacz: Stwórca stworzył człowieka na świecie i przygotował go, aby był doskonały w Jego służbie oraz aby naprawił swoje drogi (ta chazei: Kudsz’a Berich Hu bara le-bar nasz be-alma, we-atkein leje le-mehewe szelim be-fulchanejhu, u-le-ittakana orchow). Po to, aby zasłużył na wyższe światło, które Stwórca ukrył dla sprawiedliwych (be-gin de-jizkei le-nehora ila’a, de-ganiz Kudsz’a Berich Hu le-caddikaja). Jak jest powiedziane: „Oko nie widziało, Boże, oprócz Ciebie, co przygotował dla tego, który na Niego czeka” (kede-amrah: ajin lo ra’ata Elohim zu-latecha, ja’ase le-michake lo).
Sulam
176) „I zostały ukończone niebo i ziemia oraz wszystkie ich zastępy” Stwórca stworzył człowieka na świecie i naprawił go, aby osiągnął doskonałość w swojej pracy i naprawił swoje ścieżki, aby dostąpić wyższego światła, które Stwórca ukrył dla sprawiedliwych. „Oko, które nie widziało innych bóstw poza Tobą”[1] – to znaczy ukryte światło, „da On temu, kto w Nim pokłada nadzieję” – czyli sprawiedliwym.
177) A w jaki sposób człowiek zasłuży na to światło? (u-ba-me jizkei leje le-bar nasz le-hahu nehura?). Przez Torę (be-orajta). Każdy, kto codziennie zajmuje się Torą, zasłuży na to, by mieć udział w przyszłym świecie (de-kol man de-isztadal be-orajta be-kol joma, jizkei le-mehewe leje chulka be-alma da’ate). I zostanie uznany, jakby budował światy, ponieważ świat został zbudowany i dopełniony przez Torę (we-jitchaszej leje ke-ilu bane almin, de-ha be-orajta itbenei alma we-isztaklal). Jak jest powiedziane: „Stwórca mądrością ugruntował ziemię, utwierdził niebiosa przez rozum” (hahu de-ketiv: Haszem be-chachma jasad arec, konen szamajim bi-tewuna). I jest też napisane: „I byłem przy Nim jako mistrz budowy, i byłem Jego rozkoszą dzień po dniu” (u-ketiv: wa-eheje etzlo amon, wa-eheje sza’aszuim jom jom). A każdy, kto się nią zajmuje, buduje światy, utwierdza je i utrzymuje (we-kol de-isztadel ba, szakleil almin, we-kajem leje). Przyjdź i zobacz: duchem Stwórca stworzył świat i duchem się on utrzymuje (we-ta chazei, be-ruacha awed Kudsz’a Berich Hu alma, u-be-ruacha mitkajema). Duch ten to ci, którzy zajmują się Torą, a tym bardziej duch Ewela, który wzrastał w domu uczonych (ruacha de-inun de-la’an be-orajta, we-kol sze-ken ruacha de-Hevel de-rabjei devej rab).
Sulam
177) I w jaki sposób człowiek dostąpi tego ukrytego światła? Dostąpi go dzięki Torze. Ponieważ każdy, kto codziennie pilnie studiuje Torę, dostąpi tego, że będzie miał udział w przyszłym świecie, i będzie mu to zaliczone, jak gdyby wzniósł światy. Ponieważ dzięki Torze świat został wzniesiony i ukończony. I powiedziano: „Stwórca mądrością założył ziemię, utwierdził niebiosa rozumem”[2] – to znaczy mądrością i rozumem Tory. I również powiedziano: „I byłam u Niego wychowanicą”[3] – to znaczy, Tora była Jego rzemiosłem przy stworzeniu świata.
Świat został stworzony duchem Stwórcy i dzięki temu duchowi istnieje – to znaczy dzięki duchowi, który wychodzi z ust tych, którzy studiują Torę, a tym bardziej dzięki duchowi niewinnej mowy wychodzącej z ust dzieci uczących się Tory, na którym opiera się i istnieje świat.
178) „Jak wielkie jest Twoje dobro” – to dobro, które zostało ukryte (ma raw tuvecha, da tuba de-itgeniz). „Dla bojących się Ciebie” – dla tych, którzy boją się grzechu (lire’echa, le-inun dachalei chata’a). „czynisz dla ufających Tobie” – co oznacza „czynisz”? To dzieło stworzenia (pa’alta la-chosim bach, mai pa’alta? Da owada di-Bereszit). Rabbi Aba powiedział: „To jest Ogród Eden, ponieważ Stwórca uczynił go na ziemi z mądrością, na podobieństwo tego, co jest powyżej” (Rabbi Aba amar: da Gan Eden, de-ha be-umanuta awed leje Kudsz’a Berich Hu be-ar’a, ke-gawna di-le’eila). Aby sprawiedliwi mogli w nim się umocnić, jak jest napisane: „czynisz dla ufających Tobie, wobec synów ludzkich” (le-ittakpa bei cadikaja, hahu de-ketiv: pa’alta la-chosim bach neged bnej adam). Bo oto jest on „wobec człowieka”, a drugi jest wobec wyższych świętych istot (de-ha hu neged Adam, we-achara neged ila’in kadiszin). Rabbi Szymon powiedział: „Górny Ogród Eden jest wobec synów ludzkich, aby zgromadzili się tam sprawiedliwi, którzy wykonują wolę swojego Pana” (amar Rabbi Szimon: Gan Eden le-eila, we-neged bnej adam hawe, le-itkansza bei cadikaja de-awdei re’uta de-marejhon).
Sulam
178) „Jak wielkie jest Twoje dobro, które zachowujesz dla bojących się Ciebie, czynisz dla ufających Tobie, wobec synów ludzkich” „Jak wielkie jest Twoje dobro” wskazuje na to dobro, które zostało ukryte – na ukryte światło. „Dla bojących się Ciebie” – to znaczy, że zostało ono ukryte dla tych, którzy boją się grzechu i zajmują się Torą. „Czynisz dla ufających Tobie”. „Czynisz” wskazuje na dzieło początku stworzenia, które zostało stworzone i istnieje ze względu na tych, którzy studiują Torę, ponieważ to oni przyciągają to ukryte światło dzięki swojemu zajmowaniu się Torą.
„Czynisz” wskazuje na Ogród Eden, ponieważ dzięki swojej sztuce Stwórca stworzył niższy Ogród Eden, istniejący na ziemi, dorównujący w godności wyższemu Ogrodowi Eden, aby sprawiedliwi mogli się w nim wzmacniać. Dlatego powiedziano: „Czynisz dla ufających Tobie, wobec synów ludzkich” – ponieważ niższy Ogród Eden odpowiada synom ludzkim, a wyższy Ogród Eden jest przeznaczony dla wyższych sprawiedliwych, a nie dla synów ludzkich.
Słowo „czynisz” wskazuje na wyższy Ogród Eden, i mimo to jest on określony jako „wobec synów ludzkich”, ponieważ gromadzą się tam sprawiedliwi, którzy wypełniają wolę swojego Pana. Innymi słowy, choć wyższy Ogród Eden nie jest przeznaczony dla synów ludzkich, to jednak sprawiedliwi z niższego Ogrodu Eden wznoszą się w powietrzu do wyższego Ogrodu Eden. I unoszą się stamtąd w powietrzu, wznosząc się do wyższego zgromadzenia, do tego wyższego Ogrodu Eden, i obmywają się rosą strumieni czystego afarsamonu, a kiedy zstępują, przebywają na dole, w niższym Ogrodzie Eden. I ponieważ ci sprawiedliwi wznoszą się i gromadzą tam, choć są zobowiązani ponownie powrócić na swoje miejsce, to jednak dzięki temu jest on określony jako „wobec synów ludzkich”.
179) „I zostały ukończone” – ponieważ dopełniły się dzieła powyżej i dzieła poniżej (wa-jechulu, de-chalu owadin di-le’eila we-owadin di-letata). „Niebiosa i ziemia” – to znaczy powyżej i poniżej (ha-szamajim we-ha-arec, le-eila we-tata). Rabbi Szymon powiedział: „To dzieło i sztuka Tory pisanej oraz dzieło i sztuka Tory ustnej” (Rabbi Szimon amar: owada we-umanuta de-orajta szebi-chtaw, we-owada we-umanuta de-Tora szebe-al pe). „I wszystkie ich zastępy” – to szczegóły Tory, oblicza Tory, siedemdziesiąt obliczy Tory (we-kol cewa’am, ilein peratei de-orajta, apin de-orajta, szew’in panim la-Tora). „I zostały ukończone” – to znaczy, że wszystko się umocniło i dopełniło jedno w drugim (wa-jechulu, de-itkajemu we-isztaklalu da be-da). „Niebo i ziemia” – w znaczeniu szczegółu i całości (szamajim wa-arec, perat u-chelal). „I wszystkie ich zastępy” – to tajemnice Tory, czyste aspekty Tory i zanieczyszczone aspekty Tory (we-kol cewa’am, razej de-orajta, dachjan de-orajta, mesa’awan de-orajta).
Sulam
179) „I zostały ukończone niebo i ziemia oraz całe ich wojsko” „I zostały ukończone” oznacza, że zakończyły się i dobiegły końca zarówno wyższe, jak i niższe działania. Ponieważ „niebo i ziemia” oznaczają – na górze i na dole. „Niebo” oznacza to, co na górze, w wyższych światach, a „ziemia” – to, co na dole, w niższym świecie.
„Niebo” wskazuje, że zostały zakończone działania i praca Tory pisanej, czyli struktura Zeir Anpina. „I ziemia” wskazuje, że zostały zakończone działania i praca Tory ustnej, odnoszące się do struktury Nukwy. „Działania” oznaczają WaK, a „praca” oznacza GaR. „I wszystkie ich zastępy” – oznacza składniki Tory, czyli siedemdziesiąt oblicz Tory, będące częściami budowy Zeir Anpina, zwanego Torą. „I zostały ukończone niebo i ziemia” – wskazuje, że oboje, Zeir Anpin i Nukwa, nazywani „niebem i ziemią”, mogli istnieć i uzupełniać się nawzajem. „Niebo i ziemia” to szczegół i całość, czyli ZoN. Zeir Anpin odnosi się do właściwości „szczegół”, ponieważ mohin wychodzą w nim w sposób szczegółowy, jedno po drugim, a on przekazuje je Nukwie w sposób ogólny, czyli wszystkie naraz. I potrzebują siebie nawzajem i uzupełniają się wzajemnie – szczegół potrzebuje całości, a całość potrzebuje szczegółu. „I całe ich wojsko” – to znaczy tajemnice Tory: wszystkie rodzaje oczyszczenia, o których mówi Tora, i wszystkie rodzaje nieczystości, o których mówi Tora, czyli prawa dotyczące czystości i nieczystości, zapisane w Torze. Ponieważ „cawa” (צבא, zastępy) to litery słów „ce” (צא, wyjdź) i „ba” (בא, wejdź), gdzie „ce” (צא, wyjdź) wskazuje na nieczystość, a „ba” (בא, wejdź) – na czystość.
[1] Prorocy, Jeszajahu (Księga Izajasza), 64:3. „Gdy czyniłeś dziwy, których się nie spodziewaliśmy, zstąpiłeś, a góry drżały przed Tobą.”
[2] Pisma, Miszlej (Księga Przysłów), 3:19. „Pan mądrością ugruntował ziemię, utwierdził niebiosa rozumem.”
[3] Pisma, Miszlej (Księga Przysłów), 8:30. „Byłam przy Nim mistrzynią, rozkoszą Jego dzień po dniu, cały czas igrając przed Nim.”