4) Na początku (breszit). Rabbi Szymon otworzył: „Pędy ukazały się na ziemi” (ribi Szymon patach, haniccanim nir’u baarec). Pędy, to działanie początku stworzenia (haniccanim, da owada dibreszit). Ukazały się na ziemi – kiedy? (nir’u baarec, ejmataj) Trzeciego dnia, jak jest napisane: „I wydała ziemia” (bajom haszliszi, diktiv watoce haarec), wtedy ukazały się na ziemi (kedein nir’u baarec). „Nadszedł czas przycinania gałęzi” (et hazamir higi’a), to czwarty dzień, w którym było zniszczenie tyranów (da jom rewii, dahawa beih zmir aricim). „Światła” (meorot) – brakuje jednej litery (chaser). „A głos turkawki” (wekol hator), to piąty dzień, jak jest napisane: „Niech zaroją się wody…” (da jom chamiszi, diktiv jiszrecu hamajim wego’), by wydać porodzenia (lemeabad tolodot). „Jest słyszany” (niszma), to szósty dzień, jak jest napisane: „Uczyńmy człowieka” (da jom sziszi, diktiv naase adam), który miał poprzedzić słuchanie czynieniem (dahawa atid lemikdam asijja liszmija), jak jest napisane tutaj: „Uczyńmy człowieka”, a tam: „Uczynimy i usłyszymy” (diktiv hacha naase adam, uktiw hatam naase weniszma). „W naszej ziemi” (bearcenu), to dzień Szabatu, który jest podobny do ziemi życia (da jom szabat, deihu dugmat erc hachajim).

Sulam

4) „Na początku”. Rabbi Szymon przemówił jako pierwszy: „Pędy ukazały się na ziemi, nadszedł czas przycinania gałęzi, a głos synogarlicy słychać na naszej ziemi”[1]. „Pędy” to działanie początku stworzenia. „Ukazały się na ziemi – kiedy?” – w trzecim dniu, jak napisano: „I ziemia wydała zieleń”[2], i wtedy ukazały się na ziemi. „Nadszedł czas przycinania (zamir) gałęzi” – to czwarty dzień, w którym miało miejsce „strącenie (zmir) tyranów”[3], dlatego napisano o nim: „Niech będą światła (meorot מארת)”[4] bez litery „waw ו”, co oznacza „przekleństwo”. A „głos turkawki” – to piąty dzień, o którym napisano: „Niech zaroją się wody”[5] – aby wydały porodzenia. „Słychać” – to szósty dzień, o którym napisano: „Uczyńmy człowieka”[6] – który musi uprzedzić słuchanie działaniem. „Na naszej ziemi” – to dzień szabatu, który jest podobny do ziemi życia, czyli przyszłego świata.

Wyjaśnienie powiedzianego. Pędy to sześć dni początku stworzenia, czyli sześć zakończeń (WaK), HaGaT NeHI Zeir Anpina, z których formuje się dziesięć sfirot parcufa Nukwy Zeir Anpina. Ponieważ Nukwa nie ma nic własnego, cała jej struktura powstaje z tego, co otrzymuje od Zeir Anpina.

Wyjaśnia on tutaj, jak Nukwa formuje się z WaK Zeir Anpina, mówiąc: „«Ukazały się na ziemi» – w trzecim dniu”. Ponieważ Nukwa nazywa się „ziemia”. A „pędy”, czyli sfirot Zeir Anpina, zostały przyjęte i ukazały się w Nukwie, zwanej „ziemią”, w trzecim dniu działania początku stworzenia. „Ukazały się” oznacza, że najpierw ukazały się w jednej formie, a teraz wyglądają inaczej. Stało się to w trzecim dniu, czyli we właściwości Tiferet. Ponieważ na początku została stworzona we właściwości „dwóch wielkich świateł” i była równa sfirze Tiferet Zeir Anpina, która nazywa się trzecim dniem początku stworzenia.

Dlatego mówi: „I wtedy ukazały się na ziemi”. Innymi słowy, ponieważ ten stan nie został zrealizowany w Nukwie, „ukazały się na ziemi” – najpierw ukazały się w jednej formie, a potem „nadszedł czas przycinania (zamir) gałęzi”.

„To czwarty dzień, w którym miało miejsce «strącenie (zmir) tyranów»”. Ponieważ w czwartym dniu zmniejszyła się luna, czyli Nukwa Zeir Anpina, jak napisano: „Poskarżyła się luna, mówiąc: «Dwaj królowie nie mogą korzystać z jednej korony». Stwórca powiedział jej: «Idź i pomniejsz się»”[7]. Wtedy opuściła się do właściwości kropki pod Jesodem Zeir Anpina, a jej dziewięć niższych sfirot upadło do świata Brija. A w świecie Acilut pozostała jej jedynie kropka Keter, znajdująca się pod Jesodem. I od tego momentu buduje się ona poprzez sfirot Necach i Hod Zeir Anpina. To nazywa się „strąceniem (zmir) tyranów”, ponieważ pomniejszenie stało się przygotowaniem i naczyniem (kli) do otrzymania mohin de-chaja, które odcinają wszystkie klipot, trzymające się Nukwy. A „strącenie (zmir)” oznacza odcięcie, a „tyranów” – zewnętrzne właściwości i klipot otaczające różę.

Dlatego powiedziano: „A «głos turkawki» – to piąty dzień”. „Turkawka” to Necach Zeir Anpina. „Głos turkawki” to Hod Zeir Anpina. A ponieważ Nukwa otrzymuje od sfiry Hod, zawartej w Necach Zeir Anpina, jej otrzymanie nazywa się „głos turkawki”.

„«Słychać» – to szósty dzień”. Ponieważ „głos turkawki” jest przyjmowany przez Nukwę tylko poprzez szósty dzień, czyli Jesod Zeir Anpina, który zawiera w sobie Necach i Hod, i przekazuje je Nukwie. Jest on „słyszalny” dla Nukwy dopiero w szóstym dniu, ponieważ istnieje zasada, że Nukwa otrzymuje tylko od środkowej linii Zeir Anpina, czyli Daat-Tiferet-Jesod: albo od Daat, albo od Tiferet, albo od Jesod. Jak powiedziano: „«Uczyńmy człowieka» – który musi uprzedzić słuchanie działaniem”. Słuchanie odnosi się do właściwości Biny, ponieważ wzrok i słuch to Hochma i Bina. Działanie to Malchut. Podczas drugiego skrócenia (cimcum bet) niższa „hej” wzniosła się do „nikwej ejnaim” w celu połączenia się z właściwością miłosierdzia, czyli z wyższą Biną. Wtedy Aba wyprowadził Imę na zewnątrz i sam Aba ustalił się jako właściwość męska (zachar) i właściwość żeńska (nukwa). Ponieważ właściwość „ejnaim” odnosi się do stopnia Aba, i dzięki wzniesieniu niższej „hej” do niego, ustanowił się ziwug de-rosz w niższej „hej”, zwanej „nikwej ejnaim”. Z tego powodu Ima, czyli Bina, wyszła z rosz do guf. I w rosz Arich Anpina pozostają tylko Keter i Hochma, a Bina wyszła do guf. Wynika z tego, że „działanie”, czyli niższa „hej”, Malchut, uprzedza „słuchanie”, czyli Binę. Ponieważ Aba ustalił się w Nukwie, nazywanej „ja”, a Nukwa stała się jak Aba, drugą sfirą po Keterze.

Dzięki wzniesieniu do nikwej ejnaim, Malchut „osłodziła się” tam i stała się zdolna wznieść się i obłoczyć wyższe Aba we-Imę oraz otrzymać mohin de-chaja, jak wyższa Ima. To jest właściwość „pełnej luny”. Dlatego przy darowaniu Tory Israel powiedzieli „uczynimy” przed „usłyszymy” i uprzedzili słuchanie działaniem, dzięki czemu zasłużyli na otrzymanie Tory. Ponieważ działanie, czyli Malchut, wzniosło się i obłoczyło wyższe Aba we-Imę, i objawiła się właściwość „jowel”[8] (jubileusz) lub pięćdziesiąte bramy.

Dlatego słuchanie miało miejsce w szóstym dniu, ponieważ w nim dokonała się naprawa „uprzedzenia słuchania działaniem”, jak przy darowaniu Tory. Dlatego w pierwszym szabacie początku stworzenia Malchut uzyskała właściwość „ziemia życia”, odnoszącą się do wyższej Imy.

„«Na naszej ziemi» – to dzień szabatu, który jest podobny do ziemi życia”. Wyższa Ima nazywa się ziemią życia. I dzięki oddziaływaniu szóstego dnia Nukwa wzniosła się w szabat działania początku stworzenia do wyższej Imy i również stała się podobna do ziemi życia. Ponieważ wznosząc się do wyższego, niższy staje się dokładnie taki jak on.

5) Inne wyjaśnienie (dawar acher): „Pędy” (haniccanim), to praojcowie (ilein inun awahan), którzy weszli w zamysł (de’alu bamachaszawa) i weszli do przyszłego świata oraz pozostawali tam w ukryciu (we’alu be’alma de’atei weitgenizu taman). I stamtąd wyszli w ukryciu i byli ukryci wewnątrz prawdziwych proroków (umitaman nafku bignizu weittemiru go newiei kszot). Urodził się Josef (itjelid Josef), i w nim byli ukryci (weittemiru beih). Josef wszedł do Ziemi Świętej i tam ich odtworzył (aal Josef be’ar’a kadisza unecciw lon taman). Wtedy ukazali się na ziemi i tam zostali objawieni (ukedein nir’u baarec weitgalu taman). A kiedy się ujawnili? (we’ematai itchazun) W chwili, gdy na świecie ukazała się tęcza (besza’ata deitgale keszet be’alma), ponieważ gdy tęcza się ukazuje, wtedy oni się objawiają (deha besza’ata dekeszet itchaze kedein itgallajin inun). I w tej godzinie „Nadszedł czas przycinania gałęzi” (uwehahi sza’ata et hazamir higi’a), to czas, by odciąć grzeszników od świata (idan lekacec chajawin mealma). Dlaczego zostali ocaleni? (amai isztezivu) Ponieważ „pędy ukazały się na ziemi” (begin dehaniccanim nir’u baarec), i gdyby się nie ukazały, nie pozostali by na świecie (weilmale denir’u lo iszt’aarun be’alma), a świat nie mógłby istnieć (we’alma lo itkajjam).

Sulam

5) Inne wyjaśnienie. „Pędy” to praojcowie, którzy weszli w zamysł i weszli w przyszły świat, Binę, i pozostawali tam w ukryciu. I stamtąd wyszli w ukryciu i byli ukryci w prawdziwych prorokach. Narodził się Josef i byli w nim ukryci. Josef wszedł do świętej ziemi i odtworzył ich tam. Wtedy „ukazali się na ziemi” i zostali tam objawieni. A kiedy się ukazali? W chwili, gdy tęcza ukazała się na świecie, oni zostają objawieni. I w tej samej chwili „nadszedł czas przycinania gałęzi” – czas usunięcia grzeszników ze świata. Dlaczego zostali ocaleni? Ponieważ „pędy ukazały się na ziemi”. A gdyby się nie ukazali do tego momentu, nie mogliby pozostać na świecie i świat nie mógłby istnieć.

Wyjaśnienie powiedzianego. Zohar wyjaśnia osiągnięcie mohin de-chaja przez samego Zeir Anpina. „Pędy” wskazują na HaGaT Zeir Anpina, które nazywane są „praojcami”, a NeHI Zeir Anpina nazywa się „strukturą”. Są to dwa parcufim, które są podzielone w miejscu chaze Zeir Anpina. Ponieważ HaGaT nazywane są „dużymi ZoN”, a NeHI – „małymi ZoN”. Dlatego podano tutaj wyjaśnienie, pomagające nam zrozumieć, że odnosi się to do wielkiego Zeir Anpina, dlatego powiedziano „praojcowie”. Nazywani są „pędami”, co oznacza „wypustki”, ponieważ rosną jak pędy. Na początku byli we właściwości NeHI, a następnie, w okresie karmienia (jenika), stali się właściwością HaGaT, później, w pierwszym wielkim stanie (gadlut alef), stali się właściwością HaBaD de-neszama, a następnie, w drugim wielkim stanie (gadlut bet), właściwością HaBaD de-chaja.

Dlatego powiedziano, że „to praojcowie, którzy weszli w zamysł i weszli w przyszły świat, w Binę”. Oznacza to początek (ibur) Zeir Anpina, ponieważ w czasie ibur wznosi się on do Aba we-Imy, które nazywane są „zamysłem” i „przyszłym światem”. Aba nazywa się zamysłem, a Ima nazywa się przyszłym światem. I tam zaczyna się tworzenie Zeir Anpina we właściwości „trzy w trzech”, co oznacza obłóczenie HaGaT w NeHI. O tym powiedziano: „Pędy były jak wąsy szarańczy. Wziął je stamtąd i zasadził w innym miejscu, i wyrosły”[9].

„Pędy” to praojcowie, którzy w swoim źródle są HaGaT. Dzięki ich wzniesieniu na ibur do Hochmy i Biny, co oznacza „zasadził je w innym miejscu”, otrzymali osłodzoną Malchut, zdolną do przyjęcia mohin podczas gadlut. Dzięki temu stopniowo wzrastali – najpierw poprzez ibur, potem poprzez jenika, potem poprzez pierwszy gadlut, a w końcu poprzez drugi gadlut.

„I stamtąd wyszli w ukryciu”. Ponieważ po tym, jak HaGaT otrzymali wszystkie mohin ibura, rodzą się i wychodzą od Aba we-Imy na swoje miejsce na dole. „Wyszli w ukryciu” oznacza, że nawet po wyjściu od Aba we-Imy na swoje miejsce nadal pozostawali w ukryciu, czyli w małym świetle.

„I byli ukryci w prawdziwych prorokach” – ponieważ po osiągnięciu mohin de-jenika zostało przyciągnięte szczególne światło do sfirot NeHI Zeir Anpina, które nazywane są „prawdziwymi prorokami”, i wtedy HaGaT rozszerza się z NeHI i osiąga WaK (sześć zakończeń). Jednak mimo to pozostają one w ukryciu, ponieważ mohin de-rosz są przed nimi nadal ukryte i mają jedynie nefesz i ruach.

Dlatego powiedziano: „I byli ukryci w prawdziwych prorokach”. „Prawdziwi prorocy” to Necach i Hod, które osiągnęli poprzez jenika, jednak są „ukryci” w nich, ponieważ ich światło jest jeszcze ukryte i nie objawiło się. Należy wiedzieć, że zawsze istnieje odwrotna relacja między światłami a kelim. Ponieważ jeśli spojrzymy od strony świateł, to w wyniku jenika osiąga się światło HaGaT, czyli ruach. A jeśli spojrzymy od strony kelim, to w jenika osiąga się kelim Necach i Hod, a światło nefesz, które było w HaGaT, opada do nich. Podobnie w mohin gadlut – ze strony świateł uważa się, że osiągają światło HaBaD, a ze strony kelim uważa się, że osiągnęli kli Jesod wielkiego stanu (gadlut).

„Narodził się Josef i byli w nim ukryci”. Po ostatecznym ukształtowaniu mohin de-jenika, Zeir Anpin wznosi się do drugiego ibur, aby otrzymać mohin pierwszego wielkiego stanu, i dzięki tym mohin jego HaGaT stają się właściwością HaBaD i rosz. A NeHI, które nabył w stanie jenika, stają się dla niego HaGaT, i rodzą się w nim nowe NeHI, nazywane NeHI mohin de-gadlut. Te NeHI nazywane są imieniem „Josef” i są Jesod de-gadlut, który zawiera w sobie Necach i Hod de-gadlut. Dlatego powiedziano: „Narodził się Josef” – czyli Jesod de-gadlut.

„I byli w nim ukryci” – to znaczy, że nadal nie mieli w pełni świateł HaGaT wielkiego stanu i pozostawali w ukryciu. Ponieważ w pierwszym wielkim stanie (gadlut alef) osiąga się tylko mohin de-neszama, które nadal są uważane za właściwość „achoraim (tylnej strony)” Zeir Anpina. Dlatego powiedziano, że „byli w nim ukryci” – czyli nadal pozostają w ukryciu.

„Wszedł Josef do świętej ziemi i odtworzył ich tam” – ponieważ po otrzymaniu mohin pierwszego wielkiego stanu, Zeir Anpin zaczyna otrzymywać mohin drugiego wielkiego stanu (gadlut bet), czyli mohin de-chaja. Wówczas Nukwa oddziela się od niego i buduje się jako pełny parcuf w mohin de-chaja. Wtedy Nukwa nazywa się świętą ziemią, ponieważ mohin de-chaja nazywają się świętością.

„Wszedł Josef” – to znaczy Jesod de-gadlut Zeir Anpina, „do świętej ziemi” – to Nukwa w stanie „panim be-panim (twarzą w twarz)” z Zeir Anpinem, na tym samym poziomie co on. Dlatego powiedziano: „I odtworzył ich tam” – w świętej ziemi. Ponieważ mohin de-chaja, czyli światło Hochmy, są przyciągane tylko podczas ziwugu (połączenia), gdy ZoN stają się jednością, i te mohin pozostają wyłącznie w dyspozycji Nukwy, ponieważ tylko dzięki niej zostały przyciągnięte w czasie ziwugu.

„I odtworzył ich tam” – w jej domu. Ponieważ Zeir Anpin odnosi się do Nukwy tak, jak wyższe Aba we-Ima odnoszą się do ISZSuT. Dlatego mohin de-chaja, czyli Hochma, objawiają się jedynie w Nukwie, która odnosi się do właściwości ISZSuT.

„I wtedy «ukazali się na ziemi» i zostali tam objawieni” – to znaczy, że teraz w pełni objawili się w wielkim stanie, tak jak powinno być, ale przed tym momentem byli uważani za ukrytych i niewidocznych.

Ponadto pojawia się pytanie: „A kiedy się ukazali?” Przecież już wcześniej wyjaśniono, że objawili się, gdy „wszedł Josef do świętej ziemi”, czyli w momencie ziwugu, a miejscem objawienia jest Nukwa. Dlaczego więc jeszcze raz zadawane jest pytanie: „A kiedy się ukazali?”

Rzecz w tym, że i podczas ziwugu wyróżnia się dwa aspekty:

1. Włączenie lewej linii w prawą, czyli w pięć chasadim znajdujących się we właściwości zachar;
2. Włączenie prawej linii w lewą, czyli w pięć Gwurot znajdujących się w Nukwie.

Dlatego pojawia się pytanie: „A kiedy się ukazali?” – w czasie włączenia prawej linii w lewą, czy lewej w prawą?

I odpowiada: „W czasie, gdy tęcza ukazała się na świecie”. „Tęcza” to Jesod Zeir Anpina, „na świecie” – czyli w Nukwie. I to jest włączenie prawej linii w lewą w momencie ziwugu, jak napisano: „A gdy będzie tęcza na obłoku”[10]. Ponieważ tylko dzięki temu są przyciągane wyższe mohin. „I wtedy zostają objawieni” – to znaczy, że tylko dzięki włączeniu prawej linii w lewą.

Dlatego powiedziano: „I w tej samej chwili «nadszedł czas przycinania gałęzi» – czas usunięcia grzeszników ze świata”. Oznacza to, że w czasie, gdy na świecie mnożą się grzesznicy, przez których następuje przyłączenie licznych klipot i sitra achra, jak to było w pokoleniu potopu, w wyniku czego cały świat został zniszczony, mieszkańcy świata nie mają innego środka ratunku poza objawieniem wyższych mohin, czyli mohin de-chaja.

„Dlaczego zostali ocaleni? Ponieważ «pędy ukazały się»” – to znaczy, dlaczego ludzie zostali ocaleni przed zagładą, jak ta, która miała miejsce podczas potopu? Ponieważ „pędy ukazały się na ziemi”. Ponieważ objawienie mohin de-chaja wypędza klipot z ziemi, Malchut, i nie mogą się one dłużej w niej utrzymać. Jak napisano: „Zobaczę ją, aby pamiętać wieczne przymierze”²⁷.

I powiedziano: „A jeśli by się nie ukazali do tego czasu, to nie mogliby pozostać na świecie”. Rzecz w tym, że Nukwa na początku została stworzona we właściwości „dwóch wielkich świateł” i znajdowała się na równym poziomie z Zeir Anpinem, jednak przebywała w achoraim (tylnej stronie) Zeir Anpina, i dlatego poskarżyła się luna, że „dwaj królowie nie mogą korzystać z jednej korony”. Z tego powodu te mohin są uważane za mohin achoraim i nazywane są mohin de-WaK Nukwy, czyli mohin jej małego stanu, na początku jej stworzenia. Wtedy ZoN są uważane za „małe oblicze” i nazywane „dzieci, chłopcy, młodzieńcy”. Jednak gdy osiąga pełnię tych mohin, ponownie wchodzi w stan zarodzenia (ibur bet) w wyższych Aba we-Imie i dzięki mohin stanu „panim be-panim” z Zeir Anpinem staje się dużą strukturą. Wtedy ZoN nazywane są „wielkim obliczem”.

Ale wiadomo, że w duchowym nie ma zmiany ani zaniku, i te mohin achoraim, „małe oblicze”, pozostają w niej także w momencie pojawienia się mohin wielkiego stanu. Co więcej, przyciągnięcie mohin de-chaja odbywa się głównie w kelim mohin achoraim, w „małym obliczu”.

I jak powiedziano: „A jeśli by się nie ukazali do tego czasu, to nie mogliby pozostać na świecie”. Innymi słowy, jeśli te pędy nie ukazałyby się w Nukwie wcześniej, w czasie katnutu, czyli w strukturze jej achoraim, to mohin de-chaja nie pozostałyby w niej także podczas gadlutu, ponieważ nie miałaby kelim, aby je przyjąć.

6) A kto podtrzymuje świat i powoduje objawienie praojców? (uman mekajjem alma wegarim le’awahan deitgallajin) Głos dzieci zajmujących się Torą (kal jenokei delaan beoraita). I ze względu na tych wielkich świata, świat jest ocalony (ubegin inun rabjan dealma, alma isztezew). O nich powiedziano: „Zrobimy ci złote ozdoby” (lekawlehon, tore zahaw naase lach), to są wielkie dzieci świata (ilein inun jenokei rabjan ulmin), jak jest napisane: „I uczynisz dwa cheruby ze złota” (diktiv we’asita szenajim keruwim zahaw).

Sulam

6) I kto podtrzymuje istnienie świata i powoduje objawienie praojców? To głos dzieci zajmujących się Torą. I dzięki tym dzieciom świat zostaje ocalony. O nich powiedziano: „Złote zawieszki uczynimy dla ciebie”[11]. To dzieci, chłopcy, młodzieńcy, jak powiedziano: „I uczynisz dwóch cherubów ze złota”[12].

Wyjaśnienie powiedzianego. „Dzieci świata” to mohin achoraim, które nazywane są „małym obliczem”, a także „dziećmi świata”, jak również „dziećmi, chłopcami, młodzieńcami”. Ich ziwug w tym stanie nazywa się „głosem dzieci zajmujących się Torą”. To samo nazywa się „złotymi zawieszkami”, „dwoma cherubami” lub „małym obliczem”. I te mohin de-chaja, które są przyciągane dzięki włączeniu prawej linii w lewą, w ogóle nie mogłyby zostać przyjęte przez Nukwę, gdyby nie one.

„I kto podtrzymuje istnienie świata?” – w czasie wzmożenia się klipot, które mają siłę zniszczyć świat, jak w czasach potopu. W ten sposób nie ma innego środka poza przyciągnięciem mohin de-chaja we właściwości „tęczy na obłoku”, i dzięki temu świat zostaje ocalony. Kto więc podtrzymuje istnienie i ratuje świat w tym momencie, „i powoduje objawienie praojców” – powoduje objawienie HaGaT w mohin de-rosz, gdy HaGaT stają się HaBaD de-chaja? Przyczyną tego wszystkiego jest „głos dzieci zajmujących się Torą”, czyli mohin achoraim, które nazywane są „głosem dzieci” i „złotymi zawieszkami”.

---

[1] Pisma, Szir HaSzirim, 2:12. „Pojawiły się kwiaty na ziemi, nadszedł czas przycinania winorośli, i głos synogarlicy słychać w naszej ziemi”.
[2] Tora, Bereszit, 1:12. „I wydała ziemia roślinność, trawę nasienną według jej rodzaju i drzewo rodzące owoc, w którym jest jego nasienie według jego rodzaju. I zobaczył Wszechmogący, że było dobre”.
[3] Prorocy, Jeszajahu, 25:5. „Jak żar w miejscu bezwodnym, tak ukorzysz hałas cudzoziemców; jak żar pod cieniem obłoku, tak poniżysz tyranów”.
[4] Tora, Bereszit, 1:14. „I powiedział Wszechmogący: ‘Niech powstaną światła na sklepieniu niebios, aby oddzielały dzień od nocy, i niech będą znakami dla wyznaczonych czasów, dni i lat’”.
[5] Tora, Bereszit, 1:20. „I powiedział Wszechmogący: ‘Niech się zaroją wody od istot żywych, a ptaki niech latają nad ziemią, pod sklepieniem niebios!’”.
[6] Tora, Bereszit, 1:26. „I powiedział Wszechmogący: ‘Uczyńmy człowieka na Nasz obraz, według Naszego podobieństwa! I niech panują nad rybami morza, nad ptactwem nieba, nad bydłem, nad całą ziemią i nad wszelkim pełzającym, co pełza po ziemi!’”.
[7] Talmud Babiloński, traktat Chulin, karta 60:2.
[8] Pięćdziesiąty rok następujący po siedmiu cyklach siedmioletnich (rok jubileuszowy).
[9] Zob. Zohar, parasza Bereszit, część 1, p. 431.
[10] Tora, Bereszit, 9:13. „A gdy pojawi się tęcza w obłoku, spojrzę na nią, aby pamiętać wieczne przymierze między Wszechmogącym a wszelkim żywym stworzeniem we wszelkiej ciele, które jest na ziemi”.
[11] Pisma, Szir HaSzirim, 1:11. „Zrobimy ci złote kolczyki z wstawkami ze srebra”.
[12] Tora, Szmot, 25:18. „I wykonasz dwóch cherubów ze złota; wykutą pracą wykonasz ich na obu końcach przebłagalni”.