82) Rabbi Chija i Rabbi Jose szli drogą (Rabbi Chija we-Rabbi Jose hawu azlej be-orcha) i dotarli do tych gór Kardu (i’ara be-hanej turej de-Kardo). Zobaczyli ślady pęknięć na drodze (chamo reszimin be-kijin be-orcha), które pochodziły z dni potopu (da-hawu min jomej de-tofana). Rabbi Chija powiedział do rabbi Jose (Amar lo Rabbi Chija le-Rabbi Jose): Te pęknięcia pochodzą z dni potopu (hanej be-kijin da-hawu mi-jomoj de-tofana), a Stwórca pozostawił je dla pokoleń (we-Kudsza Berich Hu szawik lon le-darej darin), aby nie został wykorzeniony grzech bezbożnych sprzed Niego (be-gin de-la jitmachej chowejhon de-resza’aja kamej).
83) Takie są drogi Stwórcy (de-kach orchoj de-Kudsza Berich Hu). Dla zasłużonych, którzy spełniają Jego wolę (le-zaka’in de-awdin re’utejhu), chce, aby byli wspominani w górze i w dole (ba’ej de-jidkerun leho le-ejla we-tata), i aby ich pamięć nie została zapomniana na pokolenia na dobro (we-la jitneszej duchranehon le-darej darin le-taw). Podobnie w przypadku bezbożnych, którzy nie spełniają Jego woli (ke-gawna da le-resza’aja de-la awdin re’utejhu), aby ich wina nie została zapomniana (be-gin de-la jitneszej chowajhu) i aby ich kara oraz ich pamięć dla zła była wspominana na pokolenia (u-le-adkara on’szajhu we-dachranehon le-bisz le-darej darin). Jak jest napisane: „Zapisana jest twoja wina przede Mną…” (hajnu di-ketiw: nichtam awonech le-fanaj we-gomer).
84) Rabbi Jose rozpoczął i powiedział (patach Rabbi Jose we-amar): „Wołaj donośnie, córko fal! Słuchaj, Lajsza – biedny Anatot” (cahali kolech bat galim, hak’szibi Lajisza anija Anatot). Moi towarzysze już wyjaśnili ten werset (haj kera okmua chawraya), ale ten werset odnosi się do zgromadzenia Israel (awal haj kera al Kneset Israel itmar). „Podnieś swój głos, córko fal” (cahali kolech bat galim) – córko naszego ojca Awrahama (beratej de-Awraham awinu). Tak to już wyjaśniono (hachi okmua). „Córka fal” (bat galim), jak jest napisane: „Fala zamknięta” (ke-di-ketiw: gal na’ul). „Fale” to światła, które się gromadzą, przemieszczają i wchodzą do jej wnętrza (galim inun nehorin de-mitkanszej we-azlej we-a’alin le-gawwa), i ją wypełniają (u-maljin lah), jak jest napisane: „Twoje pędy to sad granatów” (ke-di-ketiw: szelachajich pardes rimonim).
Sulam
84)[1] „Wołaj donośnie, Bat-Galim! Słuchaj, Lajsza – biedny Anatot!”[2]. To powiedziano o Kneset Israel, czyli Malchut. „Wołaj donośnie, Bat-Galim (dosł. córko fal)!” – to znaczy córko praojca Awrahama, jak powiedziano: „Ojciec wychował córkę”. I to jest Hesed, który wzniósł się, aby stać się Hochmą. A gdy ma w sobie mohin de-Aba (mądrość od Ojca), nazywa się Bat-Galim. I nazywa się także „zamkniętym źródłem (gal-naul)”[3], to znaczy Malchut nazywana jest „źródłem (gal)”, gdy posiada mohin de-Aba. I tutaj także nazywana jest „galim” (fale). Ponieważ „galim” to światła, które zbierają się w postaci trzech kropek cholam-szuruk-chirik. I wchodzą one coraz głębiej do Malchut i wypełniają ją. „Twoje pędy – sad granatowy”[4]. „Twoje pędy” również oznaczają światła, które gromadzą się i płyną ku Malchut, niczym rzeki i strumienie. I wyrażenie „Wołaj donośnie, Bat-Galim” oznacza Malchut, która raduje się i cieszy donośnym głosem w czasie, gdy staje się Bat-Galim, to znaczy, gdy posiada wielkie mohin, które nazywane są „galim”, czyli mohin Aba.
85) „Słuchaj, Lajsza” (hak’szibi Lajsza). Jak jest powiedziane: „Lew ginie bez łupu” (ke-ma de-amar: Lajisz owed mi-bli teref). „Lajisz” to samiec lwa (lajisz dachar), „Lajsza” to nukwa (lajsza nukwa). Dlaczego jest nazwany „Lajisz” (ammaj ikrej Lajisz)? Czy dlatego, że jest napisane: „Lew, bohater wśród zwierząt” (i miszum di-ketiw: Lajisz gibor ba-behema), czy może dlatego, że jest napisane: „Lew ginie bez łupu” (o miszum di-ketiw: Lajisz owed mi-bli teref)? Lecz wszystko to oznacza „Lajisz” (ela kolla ihu Lajisz), czyli niższa Gwura (Gwura tata’a), która pochodzi z wyższej Gwury (u-de-atej mi-Gwura ila’a). „Lajisz ginie bez łupu” (lajisz owed mi-bli teref) oznacza, że w czasie, gdy strumienie zostają odcięte i nie wchodzą do jej wnętrza (be-szaata de-inun nehalin mis’talkin we-la a’alin le-gawwa), wtedy jest nazywana „Lajsza” (ke-dejn itkrei Lajsza), bo ginie bez łupu (de-abedat mi-bli teref), jak jest napisane: „Lew ginie bez łupu i młode lwy się rozpraszają” (di-ketiw: Lajisz owed mi-bli teref, u-bnej lawi jitparadu).
Sulam
85) „Słuchaj, Lajsza”. „Lajsza (lwica)” – to, jak powiedziano: „Lew ginie bez łupu”[5], czyli przeciwieństwo pojęcia „galim” (fale), ponieważ wskazuje na czas, gdy Malchut zanika z powodu braku napełnienia. „Lajisz” (lew) – to forma męska, a „Lajsza” (lwica) – żeńska. A kiedy powiedziano „Lajsza”, wskazuje to na Malchut, czyli Nukwę (żeńskie światło). Dlaczego więc nazywana jest męskim imieniem „Lajisz”? Zgodnie ze słowami: „Lew – najodważniejszy (gibor) spośród zwierząt”[6], czyli ze względu na właściwość Gwury w niej, lub zgodnie ze słowami: „Lew ginie bez łupu”, czyli ze względu na brak napełnienia w niej.
Jednak wszystko to zawarte jest we właściwości „Lajisz” (lew). „Lajisz” wskazuje na czas, gdy Malchut znajduje się w stanie kropki szuruk. I wtedy posiada obie te właściwości – Gwury (odwagi), ale także braku napełnienia. I wtedy jest to niższa Gwura, Malchut, wychodząca z wyższej Gwury, to znaczy Gwury w Binie. Dlatego powiedziano o niej: „Lew – najodważniejszy (gibor) spośród zwierząt”, a jednocześnie „lew ginie bez łupu”. W chwili, gdy te rzeki, to znaczy wyższe światła, oddalają się i nie wchodzą do niej, nazywa się ona lwicą ginącą bez łupu, jak powiedziano: „Lew ginie bez łupu, a lwiątka zostają odtrącone”.
86) A to, co powiedziano „Lajsza” (u-ma da-amar Lajsza), odnosi się do „nieszczęsnej Anatot” (hajnu anija Anatot), biednej wśród biednych (mis’kena de-mis’kenuta), jak jest powiedziane: „Spośród kapłanów, którzy byli w Anatot” (ke-ma de-amar: min ha-Kohanim aszer be-Anatot), i jest napisane: „Anatot, idź na swoje pola” (u-ketiw: Anatot, lech al sadecha). Co to oznacza (maj irja)? Lecz przez cały czas, gdy król Dawid żył (ela kol zimna de-Dawid malka hawa kajam), Ewjatar posiadał bogactwo i wszelkie dobra (istallak Ewjatar be-utra u-be-kola). Ale potem Salomon powiedział mu (le-watar amar lo Szlomo): „Anatot, idź na swoje pola” (Anatot, lech al sadecha).
Sulam
86) „Lajsza – biedny Anatot” oznacza, że Lajsza i biedny Anatot to jedno i to samo. „Biedny Anatot” oznacza „najbiedniejszy z biednych”, jak powiedziano: „Spośród kapłanów, którzy są w Anatot, w ziemi Beniamina”[7]. I powiedziano: „Idź do Anatot na swoje pole”[8], gdzie Anatot oznacza biedę. I tutaj również wskazuje na „biedę”, i właśnie dlatego Szlomo nazwał go Anatot. Ale czy wcześniej nie nazywał się Ewjatar? Jednak przez cały czas, gdy żył król Dawid, Ewjatar wyróżniał się bogactwem i wszystkim innym. A potem – gdy Dawid umarł – zbiedniał. Szlomo powiedział mu: „Idź do Anatot na swoje pole”[9]. I pogodził się z tym, ponieważ dopóki żył król Dawid, nie był nazywany imieniem Anatot, gdyż żył w bogactwie. Ale po śmierci Dawida zubożał, i Szlomo nazwał go Anatot.
87) Dlaczego Salomon nazwał go w ten sposób? (ammaj karei le Szlomo hachi). Powiedział mu (ela amar le): „Za twoich dni mój ojciec był w ubóstwie (be-jomach hawa abba be-miskenu), a teraz idź na swoje pola” (we-haszta lech al sadecha). Teraz można powiedzieć (haszta it lomar), dlaczego Ewjatar został nazwany „Anatot” (ammaj ikrei Ewjatar Anatot). Jeśli powiesz, że pochodził z Anatot (i teima da-hawa min Anatot), przecież nauczyliśmy się, że jest napisane: „Uciekł jeden syn Achimelecha, syna Achituba, a jego imię było Ewjatar” (ha taninan di-ketiw: wa-jimalet ben echad la-Achimelech ben Achitub, uszmo Ewjatar), i on pochodził z Now (we-hu min Now hawa), ponieważ Now było miastem kapłanów (de-ha Now ir ha-Kohanim hawa). A chociaż mówią, że Now to Anatot (we-af al pi da-amru de-hi Now hi Anatot), dlaczego nazywa się Anatot (we-ammaj ikrei Anatot)? Ponieważ popadło w ubóstwo (be-gin de-nachatat le-miskenu), i miasto zostało zniszczone przez Saula (we-it’awid karta al jeda de-Szaul), a kapłani zostali zgładzeni (we-it’awidu Kohanei). Lecz Anatot było wsią (ela Anatot kepar hawa), a Now nie (we-la’aw hu Now). I dlatego nazwano Ewjatar „Anatot” (we-al da karei le Ewjatar Anatot), ponieważ powiedziano: „Czy cierpiałeś we wszystkim, co cierpiał mój ojciec?” (be-gin da-amar: we-chi hit’anita be-kol aszer hit’ana abi). I pochodził z miasta Now (u-mi-karta de-Now hawa), a przez ubóstwo Dawida w jego czasach (we-al miskenu de-Dawid da-hawa be-jomoj), został tak nazwany (ikrei le-hachi).
Sulam
87) Dlaczego król Szlomo nazwał go Anatot (biedny)? Dlaczego musiał nazwać go tak hańbiącym imieniem? I powiedział mu: „Za twoich dni mój ojciec żył w ubóstwie. A teraz, gdy ja jestem bogaty, idź na swoje pole”. Ponieważ ten, kto służył w dniach ubóstwa, nie jest godzien służyć w dniach bogactwa. I zgodnie z tym można wyjaśnić, dlaczego Ewjatar został nazwany Anatot. Jeśli powiesz – to dlatego, że pochodził z Anatot – to przecież już wiemy z powiedzianego: „Ocalał jeden syn Achimelecha, syna Achituba, imieniem Ewjatar”[10], że pochodził z Now, a Now było miastem kapłanów. I choć powiedziano: „Now to Anatot”, to dlaczego zostało nazwane Anatot? Ponieważ popadł w ubóstwo, a miasto to zostało zniszczone przez Szaula, i kapłani również zginęli. A jednak nie jest tak, bo Anatot było wioską, a nie miastem Now. Dlatego Szlomo nazwał Ewjatar Anatot, ponieważ powiedział: „I skoro cierpiałeś z powodu wszystkiego, z czego cierpiał mój ojciec”, a on był z miasta Now. I za to, że Dawid był biedny za jego dni, nazwał go Anatot.
88) Rabbi Chija powiedział (amar Rabbi Chija): Świat był w ubóstwie (be-miskenuta hawa alma) od dnia, gdy Adam przekroczył nakazy Stwórcy (mi-joma da-awar Adam al pikudej Kudsza Berich Hu), aż przyszedł Noach (ad de-ata Noach), złożył ofiarę (we-karew korban) i świat został ustanowiony (we-itjajeszew alma). Rabbi Jose powiedział (amar Rabbi Jose): Świat nie został ustanowiony i ziemia nie została oczyszczona z nieczystości węża (la itjajeszew alma we-la nafka ar’a mi-zuhama de-nachasz), dopóki Israel nie stanął na górze Synaj (ad de-kajemu Israel al tura de-Sinaj), i nie zostali związani z drzewem życia (we-it’achidu be-ilana de-chajej), wtedy świat został ustanowiony (ke-dejn itjajeszew alma).
Sulam
88) Świat znajdował się w ubóstwie od dnia, gdy Adam naruszył przykazanie Stwórcy. Dopóki nie przyszedł Noach i nie złożył ofiary – i wtedy świat się uspokoił. Powiedziano: „Świat nie uspokoił się, a ziemia nie została uwolniona od nieczystości węża, dopóki Israel nie stanął u góry Synaj i nie przylgnął do Drzewa Życia – wtedy świat się uspokoił”.
89) A gdyby Israel nie powrócili do grzechu przed Stwórcą (we-ilmale de-hadru Israel we-chawu kamej Kudsza Berich Hu), nigdy by nie umierali (la hawu metin le-almin), ponieważ usunięta została z nich nieczystość węża (de-ha itpassak minajhu zuhama de-nachasz). Gdy jednak zgrzeszyli (kejwan de-chawu), wtedy zostały rozbite pierwsze tablice (ke-dejn itbaru inun luchej kadma’ej), które zawierały w sobie wolność wszystkiego (da-hawu be-hu cheru de-kolla), wolność od tego węża (cheru de-hahu nachasz), który jest końcem wszelkiego ciała (de-ihu kec kol basar).
Sulam
89) Gdyby Israel ponownie nie zgrzeszyli przed Stwórcą, nigdy by nie umierali, ponieważ została z nich usunięta nieczystość węża. Jednak z powodu tego, że zgrzeszyli, zostały rozbite pierwsze tablice, w których było wyzwolenie od wszystkiego, wyzwolenie od tego węża, który jest końcem wszelkiego ciała, czyli aniołem śmierci.
90) A gdy Lewici powstali, aby dokonać zabijania (we-kad kamu Lewa’ej le-katla katala), wtedy obudził się zły wąż (ke-dejn it’ar chiwja bisza) i szedł przed nimi (wa-hawa azil kamajhu), ale nie mógł nad nimi panować (we-la jachil le-szalta’a be-hu), ponieważ Israel wszyscy byli uzbrojeni (be-gin da-hawu Israel mizdarzin kolhu ba-chagiru mezajnan), i ten wąż nie mógł nad nimi panować (we-la jachil hahu nachasz le-szalta’a be-hu). A gdy zostało powiedziane do Moszego: „A teraz zdejmij swoje ozdoby” (we-kejwan de-amar le-Mosze: we-ata hored edjacha me-alecha), wtedy dano temu wężowi pozwolenie, aby panował nad nimi (itjejhib reszu le-haj nachasz le-szalta’a alajhu).
Sulam
90) I kiedy Lewici byli gotowi karać śmiercią, to znaczy, gdy Mosze powiedział im: „Niech każdy z was przypasze swój miecz”[11], wtedy ponownie obudził się wąż zła i szedł przed nimi, ale nie mógł mieć nad nimi władzy, ponieważ cały Israel przypasał pasy z orężem. I już było powiedziane, że przy darowaniu Tory Stwórca wyposażył ich w pasy złożone z liter Jego świętego Imienia, i to są te ozdoby, które otrzymali na górze Chorew[12], dlatego wąż nie mógł mieć nad nimi władzy. Ale gdy Stwórca powiedział Moszemu: „Zdejmij swoje ozdoby”[13], wąż otrzymał prawo, aby mieć nad nimi władzę.
91) Przyjdź i zobacz (ta chaze), co jest napisane: „I były zdjęte przez synów Israela ozdoby, otrzymane u góry Chorew” (wa-jitnaclu bnej Israel et edjam me-har Chorew). Powinno być napisane „i zdjęli i zabrali” (wa-jitnaclu wa-jenaclu mi-ba’ej lehu). Lecz „były zdjęte” (ela wa-jitnaclu) oznacza, że stało się to przez kogoś innego (al jeda de-achara), ponieważ dano pozwolenie wężowi, aby panował (be-gin de-itjejhib reszu le-nachasz le-szalta’a). „ozdoby, otrzymane u góry Chorew” (et edjam me-har Chorew) oznacza, że otrzymali je u góry Chorew (de-kibbelu mi-tura de-Chorew), gdy została dana Tora Israelowi (kad itjejhib Orajta le-Israel).
Sulam
91) Powiedziano: „I były zdjęte przez synów Israela ozdoby, otrzymane u góry Chorew”[14]. Należałoby napisać: „I zdjęli”. Jednak „były zdjęte” wskazuje na to, że zostały zdjęte pod wpływem innej siły, ponieważ wąż otrzymał prawo, aby mieć nad nimi władzę. „Ozdoby, otrzymane u góry Chorew” – to ta ozdoba, którą otrzymali z góry Chorew, gdy Tora została przekazana Israelowi.
92) Rabbi Chija powiedział (amar Rabbi Chija): Noach, który był sprawiedliwy (Noach da-hawa cadik), dlaczego nie unieważnił śmierci w świecie (ammaj la hawa batel mota me-alma)? Lecz dlatego, że nieczystość nie została jeszcze usunięta ze świata (ela be-gin de-ad la salkat zuhama me-alma). I jeszcze dlatego, że oni nie wierzyli w Stwórcę (we-od de-inun la hawu meheimnin bej be-Kudsza Berich Hu), i wszyscy byli uchwyceni w liściach drzewa w dole (we-kolhu achidan be-tarfei ilana le-tata), i obłóczyli się w nieczystego ducha (u-mitlab’szan be-rucha mesa’awa).
Sulam
92) Noach był sprawiedliwym, dlaczego więc nie usunął śmierci ze świata, tak jak to było przy darowaniu Tory? Ponieważ nieczystość węża jeszcze nie odeszła ze świata. A poza tym, ponieważ mieszkańcy ziemi nie mieli wiary w Stwórcę, wszyscy oddawali cześć duchom Drzewa na dole, to znaczy zewnętrznym siłom, i byli owładnięci duchem nieczystości.
93) I dalej (we-tu), później znowu zebrali się, aby grzeszyć i podążać za złym początkiem (le-watar osfu le-mechtej u-le-mehach batar jetzer ha-ra), jak na początku (kad be-kadmejta). A święta Tora, która jest Drzewem Życia (we-Orajta kadisza de-ihi Ilana de-chajej), jeszcze nie została zesłana przez Stwórcę na ziemię (akatej la nachit lah Kudsza Berich Hu be-ar’a). I ponadto (we-tu), on sam przyciągnął to do świata później (de-ihu amszich le be-alma le-watar), jak jest napisane: „I napił się wina, i upił się, i odkrył się we wnętrzu swojego namiotu” (di-ketiw: wa-jeszt min ha-jajin wa-jiszkar wa-jitgall be-toch ahalo). I to już zostało wyjaśnione (we-ha itmar).
Sulam
93) Dodatkowo, gdy wyszli z arki, nadal grzeszyli i podążali za złym początkiem, tak jak wcześniej. A świętej Tory, Drzewa Życia, Stwórca jeszcze nie zesłał na ziemię. Oprócz tego, on (Noach) ponownie sprowadził śmierć na świat, jak powiedziano: „I napił się wina…”[15].
[1] Punkty 82 i 83 w tej redakcji tekstu nie są przytoczone.
[2] Prorocy, Jeszajahu (Księga Izajasza), 10:30. „Krzycz głośno, córko Gallim, uważaj, Lajsza, biedny Anatot!”.
[3] Pisma, Szir HaSzirim (Pieśń nad Pieśniami), 4:12. „Ogrodem zamkniętym jesteś, moja siostro, oblubienico, źródłem zamkniętym, studnią zapieczętowaną”.
[4] Pisma, Szir HaSzirim (Pieśń nad Pieśniami), 4:13. „Twoje pędy są jak sad granatów z owocami wybornymi, kwiatami henny i nardu”.
[5] Pisma, Ijow (Księga Hioba), 4:11. „Lew ginie z braku zdobyczy, a młode lwicy się rozpraszają”.
[6] Pisma, Miszlej (Księga Przysłów), 30:30. „Lew – najmocniejszy wśród zwierząt, nie ustępuje przed nikim”.
[7] Prorocy, Jirmijahu (Księga Jeremiasza), 1:1. „Słowa Jirmijahu, syna Chilikijahu, z kapłanów, którzy byli w Anatot, w ziemi Beniamina”.
[8] Prorocy, Melachim Alef (I Księga Królów), 2:26. „A Ewjatarowi, kapłanowi, powiedział król: ‘Idź do Anatot, na swoje pole, bo zasługujesz na śmierć, lecz dzisiaj cię nie zabiję, ponieważ nosiłeś Arkę Władcy Stwórcy przed Dawidem, moim ojcem, i ponieważ cierpiałeś z tego powodu, z czego cierpiał mój ojciec’”.
[9] Uwaga: Można także przeczytać to zdanie jako: „Idź, Anatot (biedny), na swoje pole”.
[10] Prorocy, Szmuel Alef (I Księga Samuela), 22:20. „Ale ocalał jeden syn Achimelecha, syna Achituba, imieniem Ewjatar, i uciekł do Dawida”.
[11] Tora, Szmot (Księga Wyjścia), 32:26-28. „I stanął Mosze w bramie obozu, i zawołał: ‘Kto jest za Stwórcą – do mnie!’ I zebrali się wokół niego wszyscy lewici. I powiedział do nich: ‘Tak mówi Stwórca, Wszechmogący Israela: Niech każdy przepasze się swoim mieczem, przejdźcie przez obóz tam i z powrotem, od bramy do bramy, i niech każdy zabije swego brata, i swego przyjaciela, i swego bliźniego!’. I wykonali lewici polecenie Moszego, i tego dnia padło z ludu około trzech tysięcy ludzi”.
[12] Zob. Zohar, parasza Bereszit, część 2, p. 291.
[13] Tora, Szmot (Księga Wyjścia), 33:5. „I powiedział Stwórca do Moszego: ‘Powiedz synom Israela: Jesteście ludem twardego karku. Jeśli miałbym pójść pośród was nawet przez chwilę, zniszczyłbym was. Teraz więc zdejmijcie swoje ozdoby, a zobaczę, co z wami uczynię’”.
[14] Tora, Szmot (Księga Wyjścia), 33:6. „I zdjęli synowie Israela swoje ozdoby przy górze Chorew”.
[15] Tora, Bereszit (Księga Rodzaju), 9:21. „I napił się wina, i upił się, i odkrył się w swoim namiocie”.